Sinds 2001 staat in het land bij de Marwei in Aldtsjerk de Verstomde Schreeuw van Fokke Veurman. Het stalen beeld in rood, blauw en goud steekt af tegen de lucht en stelt twee stilgevallen stembanden voor. Het is een signaal om niet roekeloos te rijden ten koste van levens en een herdenkingsteken voor verkeersslachtoffers, onder wie de ouders van de kunstenaar.
Kunstenaar Fokke Veurman
Decennia voordat Fokke Veurman dit beeld maakte, schilderde hij al kleurrijk en abstract op zoek naar iets monumentaals. Als kind kocht hij een veldezel, olieverf en doek op de Nieuwstad bij Vossebergh en in 1994 erfde hij schoonvaders schilderkit. Naast zijn technische ontwerpwerk schilderde en tekende hij op linnen, papier en mdf en drukte bij het Grafisch Atelier Leeuwarden werk waarin licht, verte, bomen en wind onderwerp waren. Zijn driedimensionale werk omvatte gekleurde staalsculpturen van o.a. huizen en een kerk, abstracte buitenbeelden van bijvoorbeeld rvs en glas en vormgeving, zoals een klok die de beweging van planeten weergeeft en een bijzondere lamp. Rode draad in zijn werk is het verbeelden van emoties in vorm, materie en kleur.
Titel
Als kind voelde Fokke Veurman al emoties van anderen, maar had er geen woorden voor. Wanneer hij geraakt wordt, ontstaat er een verbinding met het onderwerp en kan hij dat in beeldtaal uitrukken, ook als iets alleen vragen oproept zoals het auto-ongeluk eind 2000 waarbij zijn ouders omkwamen. Zijn mem uit Boarnburgum en heit uit de Hoeve in Stellingwerf woonden op een prachtig gelegen boerderij in Veenwouden. Fokke is daar in 1957 geboren en net als zijn broer en zus opgegroeid met rondom de ruimte van het land en de lucht en Wâldfrysk als moedertaal, maar geeft zijn werk Nederlandse of Engelse titels. De Verstomde Schreeuw heeft een overrompelende beleving als basis: “Diep in mij stijgt een schreeuw op, een schreeuw zo hard dat hij voor gewone oren niet is te horen. Zojuist is er een stuk uit mijn hart gerukt, zonder verdoving.”
Horizon en wolken
Toen Fokke Veurman dit beeld voor zich zag, wist hij dat er een horizon en wolken bij hoorden, als verwijzing naar het Bûtefjild bij zijn ouderlijk huis. Hij ging naar de man die zijn vrouw met baby en haar zus had verloren bij een door een roekeloze tegenligger veroorzaakt verkeersongeluk. De kunstenaar toonde de A1-print met mensje erop voor de verhouding van beeld en land en kreeg toestemming om zijn beeld voor verkeersslachtoffers op het land naast de Marwei te zetten. Daar trekt het tot nu toe de aandacht.
Idee
Veurman komt ’s nachts op ideeën en krabbelt die dan op een blaadje. Het borrelt een week tevoren al zo dat hij buikpijn krijgt, maar die verdwijnt als hij de vorm en kleur voor zich ziet zoals met de Verstomde Schreeuw. Hij werkte een week aan steeds grotere schetsen van het sterk uitvergrote blauwe strottenhoofd waarin twee bloedrode stembanden zo strakgetrokken staan dat ze niet kunnen trillen en geen geluid kunnen voortbrengen. Dat laatste heeft hij uitgebeeld door een gebarsten, flikkerende lijn van torengoud over het rood te zetten.
Werkplan
De kunstenaar kon dit beeld realiseren dankzij zijn opleiding en werkervaring. Na de lagere en middelbare landbouwschool te Leeuwarden ontdekte hij in Harlingen zijn liefde voor techniek. Hij verhuisde in 1982 naar Jubbega en werkte bij De Jong Drachtster Kannefabriek, die geen melkbussen en kannen meer produceerde, maar roestvrijstalen warmtewisselaars voor zonnecollectoren. In 1983 verhuisde hij met zijn gezin weer naar Leeuwarden en voltooide de zevenjarige avondopleiding werktuigbouw aan de PTH, Pedagogisch Technische School. Vanuit verschillende standpunten en afstanden kijken of alle verhoudingen en kleurwaarden kloppen en die informatie invoeren hoort bij ontwerpen. Een idee komt in een flits, schetsen lijkt bijna vanzelf te gaan, maar het denken, rekenen en kijken om een werkplan en 3d-uitwerking maken duurt weken.
Voorstellingsvermogen
Alle details van Verstomde Schreeuw moesten kloppen bij het landschap en verschillend weer. Dat voorstellen was eenzaam werk, het virtuele beeld is te klein voor buitenstaanders om te zien hoe het beeld werkt. Tijdens dit ontwerpproces kwam zijn werkervaring hem van pas. Na het lesgeven op de lagere landbouwschool in Wolvega en Middelbare Tuinbouwschool in Frederiksoord werkte Veurman bij NCTI, Stichting Noordelijk Centrum Technologische Informatie in de HTS Groningen en Leeuwarden en werd vandaar naar bedrijven gestuurd voor computertekenen en machineaansturing.
Voorbereiding
In 1992 hielp hij bij Structural in Sint Anne als hoofd tekenkamer een soort kooi-aap (heftruck achterop vrachtwagen) te ontwikkelen waarbij hij het design van de buitenkant doorvoerde in alle details. In 1997 kwam hij bij Wadcom, ingenieursbedrijf techniektekenen van machinebouw in Drachten en ziet dat informatie komt via inzoomen op details. Bij machine of fabrieksontwerpen zoomt hij verder in dan wie ook omdat hij als kunstenaar voorbij het functionele kijkt. In 1999 kan zijn vrouw voltijd werken, zorgt Fokko voor het gezin en maakt ‘eindelijk’ voltijd kunst. Monumentale opdrachten zoals bij EduNoord, de commerciële tak van het Friesland College voor opleidingen in het bedrijfsleven blijken in 2001 onmisbaar bij de uitvoering van Verstomde Schreeuw. De procedure van ontwerpen, presentatie en realisatie van wandschilderingen in negen lokalen lijkt op het beelddraaiboek voor de Verstomde Schreeuw.
Uitvoering
Met staal en techniek had de kunstenaar al tien jaar praktijkervaring, maar de schreeuw was een emotioneel werk. Bij constructiebedrijf VRIBA van Klaas en Jan de Vries in Sint Anne werkte Veurman aan zijn fysieke beeld. Die zomer was het 30 graden en daar stond hij in de loods. Van de stalen, 600 kilo wegende HE-300 balk van 30 x 30 cm sneed hij de zijden los met een snijbrander en boog die buitenwaarts met een hydraulische hefboom. Het ingekorte middenstuk is aan de zijkanten gelast. Multicoat in Heerenveen heeft het staal drie keer een uur op 200 graden gestookt om de buitenkwaliteit poedercoating (twee keer blauw buitenom en rood over blauw), te laten hechten.
Draaiend op de wind
De sokkel van Verstomde Schreeuw bestaat uit een wielnaaf die op de voetplaat is geplaatst en maakt dat het beeld bij verschillende windhoeken als een windwijzer draait. Dit geheel heeft de kunstenaar in zijn schuur, afgemaakt. Het beeld lag twee maanden in het land, daar knapte de dunne strook bladgoud op de stembanden langzaam open, waardoor je de rode stemband van het schreeuwen beter ziet. De grondankers vormen een verticaal kruis met de wielnaaf en zijn met ijzeren E-balken aan de wielnaaf gezet waarna de plaat waterpas in de grond is gezet. De weduwnaar van wie het land is hielp het beeld oprichten dat hopelijk iets bijdraagt aan respect voor het leven in het verkeer.
Tekst en foto’s Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk
1 Verstomde schreeuw in het land, in Aldtsjerk
2 Verstomde schreeuw, Marwei, van Fokke Veurman.
3 Verstomde schreeuw, stembanden met torengoud.
Bronnen: Oral history Fokke Veurman, veurman.nl
https://www.chauffeursvereniging-friesland.nl/menu/veiligheid_verstomde_schreeuw.htm
