Het landelijk gelegen gebouwencomplex aan het begin van de Rinia van Nautaweg is een bedrijvencomplex geworden en huisvest nu heel diverse bedrijven. Voor dit complex staan grote banieren met daarop de naam ‘It Âlde Molkfabryk’. Oorspronkelijk was er maar een bedrijf in dit complex gevestigd en zoals de nieuwe naam aanduidt was dat een melkfabriek. In de regio, de 'Trynwâlden' wordt de naam melkfabriek nog steeds gebruikt, al komt er geen enkele schuit of wagen meer melk brengen.
Trynwâlden
De oorspronkelijk in het complex gevestigde Coöperatieve Zuivelfabriek Trynwâlden kwam mede dankzij de adel tot stand. Naast de huidige naam van het complex It Alde Molkfabryk, herinneren verschillende gevelstenen op de gebouwen ook nog aan de voormalige fabriek op deze locatie. Midden op de voorgevel staat in grote letters: ‘TRYNWÂLDEN’. In dit gebied op betrekkelijke korte afstand van de Friese hoofdstad Leeuwarden bezat de adel eeuwenoude buitenplaatsen. Die buitenplaatsen waren in gebruik als permanent verblijf of als zomerresidentie.
Door Arbeid tot Verbetering
De adel en het patriciaat genoten – anders dan arbeiders – lange tijd het voorrecht van een goede opleiding. Op grond van hun afkomst, opleiding en netwerk werden de mannen vaak gekozen als bestuurder of volksvertegenwoordiger. Ze zaten in diverse commissies en besturen en zetten zich ook in voor goede doelen. Theo van Welderen baron Rengers, van Heemstra State uit Oentsjerk was bijvoorbeeld lid van de commissie ‘Door Arbeid tot Verbetering’.
Theo Rengers
De baron trok zich het lot aan van de vaak tijdelijk ingehuurde arbeiders in de agrarische sector. Hij zag dat de arbeiders weinig zekerheid genoten in een tijd dat voorzieningen bij ziekte en werkloosheid niet gewoon waren. Theo Rengers was dankzij zijn persoonlijkheid en medeleven een geliefd persoon, hij heeft veel betekent voor de bevolking. Zijn naam staat in zwarte hoofdletters in hoogreliëf op een ingemetselde grijze hardstenen gevelsteen van de voormalige zuivelfabriek.
1896, start bouw
Op de gevelsteen waarop de naam van Rengers staat, is ook te lezen op welke datum de bouw van de fabriek begon. De tekst luidt:
ANNO 1896.
DE EERSTE STEEN GELEGD
DEN 10 OCTOBER DOOR
TH.M. van WELDEREN
baron RENGERS.
Coöperatie
Op een andere gevelsteen op de gevel aan de zijde van de Rinia van Nautaweg staat de naam van de fabriek in zwarte letters op een ondergrond van zachtgeel:
COÖPERATIEVE
ZUIVELFABRIEK
TRYNWÂLDEN
Friesland telde meer coöperatieve fabrieken. De fabrieken konden net als de Coöperatieve Zuivelfabriek Trynwâlden economisch slagvaardiger optreden, dankzij de samenwerking.
Gebouwencomplex en uitzicht
In het gebouwencomplex ‘It Âlde Molkfabryk’ zijn naast de genoemde gevelstenen meer laat negentiende eeuwse architectonische details die opvallen. De fraaie vensterbogen met patronen in meerkleurige bakstenen bijvoorbeeld, of de smeedijzeren windvaan op de top van een van de gebouwen. Voor en achter ‘de melkfabriek’, ligt een door de weg doorsneden natuurgebied. Het riet en waterland geven een weids uitzicht met altijd wisselende luchten en het is er heerlijk wandelen. Ook van een afstand gezien blijft ‘It Âlde Molkfabryk’ een markant en karakteristiek geheel waarin tot nu toe het verleden en heden goed samengaan.
Tekst en foto’s Gerhild van Rooij
Complex voormalige Coöperatieve Zuivelfabriek Trynwâlden
Gevelsteen ‘Eerste steen gelegd’
Naambord ‘Coöperatieve Zuivelfabriek Trynwâlden’
