In de parktuinen van buitenplaatsen als Stania State stonden vroeger meer tuinsieraden dan nu. Deze objecten staan zo geplaatst dat ze van ver al de blik de tuin inleiden. De tuinsieraden weerspiegelen de goede smaak en status van de bewoners van de state.
De eeuwenoude tuinvaas op sokkel, de driepuntsbrug en de eendengrot als follie zijn nog steeds te vinden in dit park aan de Rengersweg nummer 98. Eerder stond hier ook nog een eeuwenoude zonnewijzer en een serie hermen, vanuit de heup opstijgende mythologische figuren op sokkels waarop een bijpassend dierenriemteken was afgebeeld. Die zonnewijzer en de groep hermen staan er niet meer, wel staat er in de voortuin nabij de houten driepuntsbrug een beeld van Tjipke Visser. Het staat op een hoge zuil en is bekend onder de titel: ‘Jongen met hond’.
Tjipke Visser
Tjipke Visser was een veelzijdig kunstenaar en onder meer de oprichter en in 1918 de eerste voorzitter van de Nederlandse Kring van Beeldhouwers, die nog steeds actief is. Tjipke is op 12 december in 1876 geboren in Workum (Nijefurd) als zoon van houthandelaar Tjebbe Visser en Wiepkje Hiemstra, eigenaar van een houtzaagmolen, later de “Fekkesmole” genaamd, te Workum. Tjipke werd geboren in de zogenaamde Workumer Kamer, die zich nu in het Kerkelijk Museum te Workum bevindt. De Workumer Kamer is aangelegd door de familie Potma, waarvan Wiepkje afstamde.
Opleiding
Na de H.B.S in Kampen ging Tjipke in 1896 naar Amsterdam. Aan de Industrieschool van de Maatschappij voor den Werkenden Stand volgde hij twee jaar avondschool (volgens Scheen 1981), Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers (Amsterdam) waar hij in 1899 de MO akte handtekenen behaalde. Hij studeerde door aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid (Amsterdam) en aan de Rijksakademie van beeldende kunsten (Amsterdam) 1899-1900, avondschool een jaar naaktstudie om zijn opleiding daarna tot 1902 in Parijs voort te zetten.
Buitenland
De kunstenaar maakte vele studiereizen om zijn technieken te vervolmaken en ook om zijn horizon te verbreden. Hij reisde naar London, Parijs, Berlijn, München, Praag, Dresden. Kopenhagen, Stockholm, Venetië, Palermo, Algiers, Tunis en Egypte, maar bleef zijn levenlang in Nederland wonen en werken.
Tekenonderwijzer
In 1902 werd hij tekenmeester aan de avondcursus in Edam. Hij is vanaf die tijd begonnen met het maken van houten beeldhouwwerken van o.a. Volendammer vissers. Na enige jaren lege hij zich uitsluitend toe op het maken van houten plastieken, later volgde ook bronzen en stenen beelden en portretten. In 1907 verhuisde hij naar Bergen (N.H.), waar hij deel uit ging maken van de Bergense School. Tjipke werkte als beeldhouwer, keramist, schilder, tekenaar, vervaardiger van houtsnedes en houtsnijwerken en als tekendocent. Zijn werk kreeg op diverse tentoonstellingen prijzen, o.a. in 1937 in Parijs en is opgenomen in museale collecties.
Jongen en hond
Tjipke maakte diverse beelden die in de openbare ruimte staan, een daarvan is Jongen en hond van rond 1945. Het materiaal, euvillekalksteen, is een lichte steensoort en steekt prachtig af tegen de bomen die het grasperk in Stania State omzomen waar het beeld staat. Tjipke beeldde een op de achterpoten staande hond uit met de flank en voorpoten tegen de benen van de jongen. De jongen draagt niet meer dan een korte sportbroek en houdt de linkerhand horizontaal en de rechter verticaal voor zijn borstkas, alsof hij net in de handen geklapt heeft. Ze staan op en tussen stenen bloemen.
Restauratie
In de jaren zeventig lagen het hoofd en de handen van de jongen in één van de vijvers, Het beeld van de jongen en tegen hem opkijkende hond met open bek en kwispelende staart is toen hersteld. De Leeuwarder Courant schreef dat het verhaal gaat dat Tjipke opdracht kreeg om dit kunstwerk te vervaardigen voor een speeltuin in Den Haag. Omdat het oorlog was en in die tijd de Kulturkammer was ingesteld liet hij het beeld onderduiken in Friesland. Na de oorlog werd het eigendom van het Fries Museum in Leeuwarden. Kunstenares Marijcke Visser, Tjipkes dochter, noch het Fries Museum kenden deze geschiedenis.
Straat, weg en graf
In Workum herinnert de Tjipke Visserstraat aan de bekende Friese kunstenaar. Tjipke is op 22 januari 1955 in zijn woonplaats Bergen (Noord-Holland) overleden. In die plaats houdt de Tjipke Visserweg zijn naam in ere. In 1955 is zijn urn bijgezet in het familiegraf naast de Workumer Sint Gertrudiskerk. Dochter Marijcke heeft er in 1942 een grafmonument gemaakt.
Friesland
In het Kerkmuseum in de Sint Gertrudiskerk is veel houtsnijwerk van Tjipke Visser te zien, uit verschillende periodes. Buiten het Kerkmuseum heeft ook Museum Warkums Erfskip in Workum een aantal van zijn beelden en ook schilderijen en houtsnedes in de collectie. Een deel daarvan is permanent te zien. In de Friese hoofdstad Leeuwarden staat zijn uit steen gehouwen monument van P.J. Troelstra en het Fries museum in Leeuwarden heeft zijn houten beeld ‘Na ‘t bad’ in de collectie.
Geridderd
Ook buiten Friesland is het werk van de kunstenaar regelmatig te zien. Visser heeft meerdere keren werk in het Stedelijk Museum in Amsterdam geëxposeerd. Het museum heeft kunst van Tjipke Visser in de collectie. Bij zijn expositie voor zijn zestigste verjaardag in dit museum is hij benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau.
Naast internationale kunstenaars
Werken van Tjipke Visser zijn opgenomen in grote Nederlandse musea, waaronder Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam en het Kunstmuseum (voorheen Gemeentemuseum) in Den Haag. Van eind 2016 tot begin 2017 was er in het Kunstmuseum de grootse overzichtstentoonstelling VAN RODIN TOT BOURGEOIS: SCULPTUUR IN DE 20STE EEUW. Daarin stond werk van wereldberoemde beeldhouwers als Rodin, Giacometti, Moore en Brancusi en van de Friese Tjipke Visser stond hier het levensgrote bronzen beeld ‘Pandora’.
Tekst en foto’s Gerhild van Rooij
Bronnen: Museum Warkums Erfskip, RKD en zie tekst
1. Jongen en Hond op veld omzoomd door bomen
2. Euville stenen beeld, gesigneerd Tjipke Visser
3. Achterzijde Jongen en hond in Oentsjerk
KLIK OP DE FOTO’S VOOR EEN VERGROTING! (Zitten staande foto’s bij.)
