Foto’s van Rob Roukema (1950-2020) staan in de expositie Buiten binnen in de ramen aan de pleinzijde van de Van Sminiaweg 70. De expositie duurt t/m 1 maart en na die datum en zodra musea en galerieën de deuren weer voor bezoek mogen openen, is op afspraak een selectie van de foto’s te zien.
Naar zee
Rob werd op 31 oktober 1950 in Workum geboren en ging al jong mee met de vaart. Daar leerde hij naar eigen zeggen discipline en wat het was om af te zien. Daarna gooide hij het roer om, hij wilde een beroep dat paste bij zijn vrijheidsdrang. Routine was niets voor hem, daarvoor wilde hij te veel en te gretig van alles ontdekken.
Nederland en Frankrijk
Rob bezat in die tijd een onmetelijke energie en besloot toelating te doen voor de Rietveld Academie in Amsterdam. Hij heeft genoten van zijn studietijd. Na de afronding van deze studie heeft hij in diverse plaatsen in Nederland gewoond en lange tijd in Frankrijk. Hij voerde in beide landen diverse opdrachten uit, en voelde zich vrij omdat hij daarnaast voor commerciële bedrijven werkte.
FOTO MARO
Zijn zaak Foto MARO in Gytsjerk naast de toenmalige Vivo-supermarkt was in de wijde omgeving een begrip voor reportages en portretten. Daar droegen zijn in die tijd spraakmakende portretten in de etalage aan bij. Rob beperkte zich niet. Hij was in zijn hart een beeldend kunstenaar en vond het een uitdaging om mensen neer te zetten in mooi licht en in zijn beeld hun eigenheid naar voren te halen. Dat zijn portretten bijzonder waren – en dat nog altijd zijn – vond men in de omgeving vanzelfsprekend.
Decent naakt
Hij fotografeerde onder meer een naakte moeder en baby en deed dat decent en liefdevol. Dat was in die tijd in het dorp Gytsjerk helemaal niet vanzelfsprekend . De zwart-wit en kleurportretten stonden levensgroot in de etalage en waren niet te missen. Al waren de meningen of dit nu wel of niet kon verdeeld, er kwamen meer moeders die net zulke portretten wilden laten maken. Rob had de bakens voor ze verzet en dat kon alleen omdat hij bezig was met een kunstwerk, niet met pure commercie. Hij nam de tijd waar nodig en deed daarnaast commerciële opdrachten, waarover hij
decennia later nog fel gebarend meedeelde: “Dat kan ik op de automatische piloot en dat boeit me niet echt.”
FOTO PERS FRIESLAND
Hij richtte zijn eigen persbureau op FOTO PERS FRIESLAND en koos deze naam omdat hij trots was op zijn Friese afkomst. Vanuit ‘zijn’ Friesland leverde hij journalistiek en documentair werk en portretten aan de geschreven media, waaronder landelijke dagbladen en tijdschriften. Hij won er zelfs een bronzen camera mee. Later werkte hij als docent op het vervolgonderwijs en ontwikkelde een nieuwe digitale foto-opleiding. Uiteindelijk keerde hij terug naar uitsluitend vrij werk maken, waaronder fotografie zoals te zien in Aldtsjerk.
Trynwâlden
Rob was als kunstenaar en fotograaf actief op divers terrein. Mede dankzij Foto MARO is deze levenskunstenaar nog bekend in de Trynwâlden. Rob kwam hier nog vaak naartoe in de tijd dat hij in andere woonplaatsen atelier hield. Hij reed per auto of motor uit bijvoorbeeld Leeuwarden, het Bildt of de laatste jaren samen met zijn vrouw Tieneke vanuit Dokkum naar de Trynwâlden. Zijn hond Bruno was vaak mee.
Brochure
Zijn kunstwerken omvatte meerdere disciplines, daarom legde hij in zijn exposities een in eigen beheer gemaakte presentatieboeken neer met afbeeldingen van ander beeldend werk. Deze lagen ter inzage bij zijn exposities in de Benelux en waren niet te koop, Echt werk, daar ging het om, niet ‘plaatjes kijken, boekje dicht’. Het boek lag er alleen omdat hij niet alle technieken en materialen waarin hij zich uitdrukte tegelijk kon tonen. Foto’s werden vaak niet als volwaardige kunstvorm beschouwd, al hingen die foto’s in galeries, en daarom wilde hij dat bezoekers wisten dat hij ook schilderde en bronzen en stenen beelden maakte.
Oeuvre
De enige oeuvre-expositie met werk uit alle disciplines, uitgezonderd zijn werk in de openbare ruimte, vond plaats na zijn overlijden. Met die expositie in GBV in 2020 ging postuum een wens in vervulling. Rob had een voorliefde voor raku en in deze duo-expositie was raku en pittfire werk te zien van keramist en raku-specialist Tjabel Klok. Voor de raamexpositie viel de keus op werk van Wille Boudewijn, omdat Rob haar werk prachtig werk vond. De afwerking en combinatie met amuletachtige vormen en paardenhaar maakten haar werk voor hem tot iets bijzonders.
Passanten
Een fotoboek over zijn leven, kunst en optredens is er niet. Zijn werk, al of niet in opdracht gemaakt is verspreid in particuliere en bedrijfscollecties en een klein deel is bij de erven. In Galerie Bloemrijk Vertrouwen is eerder een folder uitgebracht over zijn daar getoonde serie Straatmuzikanten, met beknopt CV,enkele citaten en ook uitspraken van Rob. Hij zei over de straatmuzikantenserie: “Ik heb mijn vriend Ed van der Elsken (1925-1990) aan het eind van zijn leven beloofd om deze serie zwart-wit foto’s te maken.”
Binnen – Buiten
In Leeuwarden schilderde Rob vooral en lagen zijn oude foto’s in de kelder. Toen hij ze liet zien viel de term Binnen – Buiten. Als straatmuzikant in de buitenwereld, de multiculturele muziek die binnen in je zit delen. Muziek hoor je buiten je en neem je binnen in je op. Die woorden Binnen Buiten stonden en anderen uitspraken die hem inspireerden stonden in wit krijt op de met zwarte schoolbord bedekte deur naast zijn ezel.
Straatmuzikanten
Volgens Andries Tóth hebben de straatmuzikanten allemaal hun eigen sfeer en zijn het tijdloze beelden. In de portretten vallen naast het speelplezier, en de concentratie ook het fysieke en emotionele van buiten muziek maken op. Roukema was in zijn jeugd jockey en tot een jaar van zijn dood nog actief als karatemeester en sportmasseur. Hij had oog voor fysieke spanning en kende dankzij zijn eigen sportieve achtergrond het menselijk lichaam door en door. Als kunstenaar keek hij naar compositie, contrasten, het verhaal dat hij in een beeld wil vangen. Hij was ook nog gitarist, bassist en acteur en kende dus ook de wereld van de musici.
Theater
Uit deze foto’s en andere portretten van musici in studio’s, op festivals of podia in theater spreekt een sterke betrokkenheid bij het onderwerp en muziek in het bijzonder. Het gevoel voor theater in zijn foto’s komt mede voort uit het acteren in heel verschillende setting in uiteenlopende producties. Rob speelde onder verschillende regisseurs in de Benelux en Frankrijk, in kleine en grote theaters en op locatie. De grote en kleine producties waarin hij optrad omvatte repertoire uit diverse eeuwen en hedendaags werk.
Toneelrollen
Rob speelde onder meer bij Herman van Veen in muziektheaterstukken, in het Frysk Festival in theaterproducties op locatie, in kerkelijke spelen in Leeuwarden, bij Vet Cool in moderne sprookjes voor kinderen en hij was te zien in historische toneelproducties van TOTheater, van Heijermans tot Commedia dell’arte, en dan waren er nog adhoc toneelproducties en reisproducties onder diverse regisseurs, met rollen in stukken van “Who is afraid of Virginia Woolf” tot “Pas de deux”, waarin hij zelfs op spitzen danste.
Muziek
In zijn huiskamer hingen en stonden altijd gitaren. Spelen bracht rust, maar meer nog genoot hij op podia als gitarist of bassist. Hij was vaak bij Scooter in Leeuwarden en sprong naast geplande optredens, regelmatig het podium op als er bekenden speelden op Festivals, onder wie Ramses Shaffy. Soms had hij zijn gitaar bij zich, andere keren kreeg hij er een in handen gedrukt. Het gitaarspel kwam ook te pas in rollen bij TOTheater zoals het masker (rol) Il Capitano, de oude kapitein in Commedia dell’arte, die altijd opschept over zogenaamde veroveringen en avonturen. Deze rol lee hem op het lijf geschreven, evenals die van Oude geliefde tokkelend op gitaar.
Buitenstaanders
Buitenstaanders die aan de rand van de maatschappij leefden kon Rob uitbeelden in foto’s en in zijn spel, bijvoorbeeld in zijn rol van gevangene in “Feest” van Herman Heijermans. Al die facetten, de sport, de muziek, het theater, het leven en zijn kijk als fotograaf en kunstenaar kwamen samen in de serie Straatmuzikanten. Nu zoveel podia waar anders muziek klinkt geen publiek kunnen toelaten vonden wij dit toepasselijke beelden. Muziek is muziek wanneer het kan klinken en kunst kan raken wanneer het gezien wordt.
Foto’s
1 Rob Roukema, Straatmuzikant
2 Rob met zijn hond Bruno in de Trynwâlden in 2015
3 Detail expositie Roukema in GBV 2020, (foto Henk Aartsma)
Gerhild van Rooij,
Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Van Sminiaweg 70, Aldtsjerk
