Mindert Wilstra werkte als tuinman op De Klinze in Aldtsjerk en maakte in zijn vrije tijd volkskunst. Hij woonde met zijn vrouw en hun jongste kinderen op het terrein van deze fraaie buitenplaats in de Trynwâlden. Mindert werd op 2 juli in 1915 geboren en was arbeider van beroep.
Hij vond eerst werk in de agrarische sector en later op divers ander terrein onder verschillende werkgevers. Als autodidact maakte hij ongekunsteld snijwerkjes, beelden en schilderijen. Daarin beeldde hij heiligen en Bijbelse voorstellingen uit en ook dieren, mensen of beroepen uit zijn omgeving. Het bekendst zijn het witte beeld in Noardburgum dat daar voor Nieuw Toutenburg staat en de harmonica spelende Pije (Paaje) aan het water in het centrum van Drachten.\
ENTREE IN READTSJERK
Je zou er zo aan voorbijrijden of lopen, maar bij de boerderij op Wearbuorren nummer 3 in Readtsjerk is vanaf de weg werk van Mindert Wilstra te zien. Bij de toegang staan twee lage zuilen in de vorm van bloembakken met daarop betonnen reliëfs. Op de ene staat een rood zwart-witte koe afgebeeld, op de andere een stier. Oud-fierljepper of polsstokspringer Evert Wilstra wees me er op dat zijn vader Mindert Wilstra deze reliëfs gemaakt had. Toen Mindert tuinman werd op de Klinze, maakte hij in zijn vrije tijd beelden, zoals hij ook deed in de tijd dat het gezin in Drachten woonde en Mindert bij de Philipsfabriek werkte.
OP DE KLINZE IN ALDTSJERK
Kees Velstra, dorps- en leeftijdgenoot van Evert Wilstra en zoon van veldwachter Sake Velstra, stelde dat Mindert zo opging in zijn werk en hobby dat hij weinig zichtbaar was in het dorp en de omgeving. Toen Mindert het reliëf voor Readtsjerk maakte, woonde hij met zijn gezin, vanaf de oprijlaan gezien naast het hoofdgebouw, in het rechterhuisje van de twee onder een kapwoning. In het linkerhuisje woonden boerenarbeiders van de boerderij van de Klinze in Readtsjerk. In 1960 woonde jonkvrouw Tjallinga Aurelia Wilhelmina van Baerdt van Sminia op het landgoed. Zij had het gekocht van haar broer jonker Todd.
KNEPPELBRUGGEN
Nadat De Klinze 385 jaar aan de adellijke familie van de freule Van Sminia had toebehoord, kwamen de state, bijgebouwen, het park en land in particuliere handen. Zakenman Jan Martens kocht eind 1966 het landgoed en wilde het park en hoofdgebouw terugbrengen in oude stijl. F. van der Burg die achter de Klinze woonde, zag Mindert in die tijd het park verfraaien met zogenaamde kneppelbruggen. Het was arbeidsintensief werk. Geen brug was gelijk aan de ander omdat deze tuinsieraden opgebouwd waren uit eigenhandig bewerkte knoestige stammetjes. De karakteristieke houten bruggen zijn volgens Evert helaas verdwenen.
MINIATUUR ALS HUWELIJKSGESCHENK
Van den Burg en zijn vrouw Tineke bewaren mooie herinneringen aan de gedreven tuinman. Hij was altijd aan het werk in het park voor het nodige onderhoud of werkte aan zijn eigen kunstwerken. Het echtpaar Van den Burg kreeg bij hun huwelijk een miniatuur Peije, die nu nog herinnert aan hun huwelijk en aan Mindert. In het knipsel “Wilstra, ik meitsje bylden foar de fûstwei”, in de Leeuwarder Courant van 24 februari 1970, stelt de dan 54-jarige Mindert, dat hij een jaar of twintig bezig is met beelden en boetseerwerk, en de laatste tijd ook met reliëfs. De reliëfs in Readtsjerk zijn waarschijnlijk rond die tijd ontstaan.
‘JO FIELE’
In diverse Friese gemeenten staat werk van Mindert Wilstra in de openbare ruimte. De reliëfs op particuliere grond in Readtsjerk zijn volgens zoon Evert de enige bewaarde reliëfs van Mindert die vanaf de openbare weg publiek te zien zijn. De techniek om reliëfs en beelden te maken heeft Mindert zelf moeten uitvinden, door kijken, proberen en improviseren. In het artikel in de Leeuwarder Courant vertelt hij: “Ja, hoe giet dat. Op in bipaeld momint, dan fiele jo, dan wolle jo hwat. Mar ik ha gjin ûndergroun en dan is it swier om te bigjinnen.”
GEWONE MENSEN
De volkskunstenaar begon iets te maken omdat hij het niet kon laten, zijn drang om iets uit te beelden was te groot. Mindert zette door, al vond hij het in het begin zwaar om ruimtelijk werk te maken. Hij begon klein en maakte later grotere figuren. Mindert was een hard werkende idealist die zijn idealen ‘kunst maken’ zonder hulp van buitenstaanders of docenten heeft waar gemaakt. Juist omdat zijn figuren eenvoudig zijn en ‘gewone’ mensen uitbeelden spreekt zijn werk velen aan. Zijn beelden zijn nu deel van het cultuurhistorische erfgoed in onze regio en verdienen goed onderhoud.
BONNEHUS
Mindert Wilstra heeft alles uit het leven gehaald en stierf op 17 mei 1977 op 57-jarige leeftijd in het Sint Bonifatius Hospitaal of Bonnehus in Leeuwarden aan longkanker. Het oorspronkelijk katholieke Bonnehus (later MCL Noord), bestaat niet meer, maar het door Julia Agatha des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (1845-1914) geschonken glas-in-lood raam uit de kapel is overgeplaatst naar de eerste verdieping van het MCL. Mindert was een diepgelovig man. De dienst voor de begrafenis werd in Oenkerk gehouden in de grootste kerk in de Trynwâlden, toen de Gereformeerde Ontmoetingskerk aan de Rengersweg, met ook mooie glas-in-lood ramen.
GEDICHT
Arbeider, volkskunstenaar en dichter Mindert Wilstra schreef vlak voor zijn overlijden het gedicht Oogmerk dat eindigt met dit vierde couplet:
Ontvang de gaven van uw Schepper,
steek dus de handen in de lucht.
Wees Hem dankbaar voor de zorgen,
Hij bepaalt de raaf haar vlucht.
Gerhild van Rooij, Aldtsjerk
FOTO’S
1. Reliëf Koe in Readtsjerk van Mindert Wilstra, foto auteur
2. Mindert Wilstra op motor, foto collectie Tresoar, Leeuwarden
NB Zie artikelen over Mindert Wilstra in: Ut de Twa doarpen, 2014, Heidepraet, 2015, Pluskrantmagazine, 2017)
