...altyd nijsgjirrich!

Kunst in de Trynwâlden nr. 31. David van Kampen handwerk en techniek (3)

III 1400-1979 Een stenen zuil middenin het dorp Wyns belicht aan vier verschillende perioden van de dorpsgeschiedenis. Wyns ligt aan de Ee en lag vroeger aan de Middelzee. De veranderingen van het water en het landschap zijn via de vier kanten van de zuil goed te volgen.

Kunstenaar David van Kampen laat op de derde beeldzijde zien hoe de natuur de vrije loop van de Middelzee verandert. De Middelzee met nog eb en vloed en ‘woeste’ overstromingen, slibt langzaam dicht. Het water wordt langzaam getemd. Van Kampen verbeeldt de stoere dijkwerkers en dijkgravers, ze werken aan de landaanwinst en landverbetering en leggen handmatig dijken en wegen aan. Het water bedwingen is een immens werk geweest gedurende vele jaren. Rond 1400 bestonden er nog geen machines. De wegen in, van en naar Wyns zijn net als de zeedijk met de hand aangelegd.

GEREEDSCHAP
Het gereedschap voor de aanleg van de land- en waterinrichting bestond uit een schep en een emmer. Wat zullen er veel emmers grond of water verplaatst zijn. In de uitgebeelde tijdsperiode moest alles nog handmatig gesjouwd en gedragen worden, omdat de eenvoudige, door dieren getrokken karren niet overal konden komen in de drassige gebieden. Voor het realiseren van landaanwinst, dijken en wegen was de mens de energieleveraar. Om materiaal te verplaatsen was er doorzettingsvermogen en geduld nodig. Voor aanleg en versteviging van de dijken en wegen, waren takken, stammen, palen, stenen nodig en die konden vroeger niet met auto’s vervoerd worden of zoals nu met digitaal bestuurde kranen op de juiste plaats geplaatst worden.

INZICHT 1400-1979
Het dorp Wyns en omgeving heeft niet meer te maken met overstromingen. Dat lijkt nu vanzelfsprekend, maar zonder het afzien en de fysieke inspanningen van vroeger zouden het land en het water er niet zo idyllisch bijliggen. Op de derde beeldzijde wordt de nederzetting steeds verder ontsloten, via water of wegen over land, en door de aanleg van dijken die het land, de oogsten, huizen en schuren beschermen. In het midden van het paneel is te zien dat De Dokkumer Ee een brede rivier wordt die het door molens uit de polder gepompte water naar zee afvoert. De Middelzee is land geworden en de vuurtoren wijst het gevaar aan. Maar, er is meer. In het midden zijn er molenaars aan het werk en veeveredeling is dan ook al belangrijk voor de boeren. De techniek vervangt het zeil. Vanuit Wyns vervoert de boer zijn melk nog met de boot naar de boterfabriek. Onderaan het beeld is te zien dat niet alles is vervangen door techniek. Het oude jaagpad wordt nog lang voor het jagen gebruikt en de jager zit niet te paard. Om het beurtschip te trekken is er mankracht of vaker nog vrouwkracht ingezet een heel zwaar beroep door weer en wind. De afgebeelde mensen in het trekzeel of in Fries yn ‘e line, slepen de trekschuiten van Dokkum naar Leeuwarden over Wyns. Het waren harde tijden.

DAVID VAN KAMPEN
De vele verworvenheden op het gebied van land en waterinrichtingen, wonen en techniek en de rechten die we nu genieten zijn allemaal onderdeel van het historische verhaal dat David van Kampen op een aansprekende manier heeft uitgebeeld. De kunstenaar maakt de geschiedenis zichtbaar en toegankelijk. Ouderen herkennen beelden omdat zij de geschiedenis kennen en weten waar bepaalde voorwerpen en handelingen voor staan. De jongsten zien een beeldverhaal in steen, plaatjes met allerlei figuren, voorwerpen, dieren, water en landschappen. Spelenderwijs ontdekken ze hoe het landschap en de ‘vooruitgang’ tot stand gekomen zijn en de basis vormen voor de inrichting van de infrastructuur. Het landschap en het leven nu zijn niet zomaar tot stand gekomen, het heeft veel inspanning gekost. De grote verandering die het oude handwerk heeft bewerkstelligd is in ons technologische, digitale tijdperk bijna niet voor te stellen.

TEKST EN FOTO’S Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk
Drie details van beeldzijde III van de Zuil uit 1979 van David van Kampen in Wyns op het plein bij de Ee

0 van 0