Aan de zijgevel van de openbare bibliotheek aan de Simke Kloostermanstrjitte nummer 6 hangt een stalen wandsculptuur van Chris, voluit Christiaan Willem, Fokma. De Friese kunstenaar is op 27 maart 1927 in Oranjewoud geboren. Chris is overleden in Carhaix-Plouguer (Frankrijk) op 12 december 2012). Hij was een bekend multidisciplinaire beeldend kunstenaar en oud-docent HBS en van de Vredeman de Vries Kunstakademie in Leeuwarden.
BOUWKUNDE en TH
Chris doorliep de HBS in Heerenveen. Hij studeerde een jaar bouwkunde aan de Technische hogeschool in Delft, voortgekomen uit de op 8 januari 1842 met steun van koning Willem II gestichte ‘Koninklijke Akademie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs zoo voor ’s lands dienst als voor de nijverheid en van kweekelingen voor den handel’. De Akademie werd bij Koninklijk Besluit van 20 juni 1864 opgeheven, er kwam een Polytechnische School. Met de wet van 22 mei 1905 veranderde de naam in Technische Hoogeschool (TH) Delft, met de status van universiteit en bijbehorend promotierecht. Toen HBO-instellingen zich hogeschool gingen noemen, werd de naam in september 1986 Technische Universiteit Delft (TU).
ESSER EN RIJKSAKADEMIE
Chris stapte van de opleiding bouwkunde over naar de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam, waar hij les heeft gehad van onder anderen Piet Esser. Techniek en materialen boeiden Chris en hij bleef zijn leven geïnteresseerd in de samenstelling van materialen en de verbindingen van die materialen onder verschillende omstandigheden en temperaturen. Chris exposeerde diverse keren in onze Galerie Bloemrijk Vertrouwen en kwam hier ook naar werk van collega’s kijken. Hij werkte als beeldhouwer met steen, beton, staal, koper en brons, was glaskunstenaar en keramist en werkte als vormgever met acrylaat (perspex) en folies, en hij was aurafotograaf. In dat laatste kon hij onder meer zijn fascinatie voor flora uitleven.
ATELIERS
Chris woonde van 1957 tot 2005 in Leeuwarden. In 1961 trouwde hij met Anneke Brouwer. Zij las net zo graag als Chris. Als zij bij ons langskwamen of wij bij hen, spraken we over van alles en ook altijd over literaire, filosofische, wetenschappelijke, spirituele boeken en ook kunst- en natuurboeken in Frans, Fries, Nederlands en Duits. Met zijn onvoorstelbare kennis van materialen en ervaring met het combineren van diverse technieken en materialen hielp Chris collega’s, opdrachtgevers en commissies met tips en oplossingen. Hij wist welke lijmen, funderingen, berekeningen de beste waren, lette op het onderhoud van werk in de openbare ruimte en hielp aankomende kunstenaar als docent of anders in een van zijn ateliers.
BEELDBEPALEND
Veel reliëfs, wandsculpturen, glasramen, wapens, monumenten en vrijstaande beelden van Chris zijn nog altijd straatbeeldbepalend. Ze zijn figuratief of gestileerd, verbeelden flora, fauna, historische scènes, mensen of objecten. De in opdracht van Gemeente Tytsjerksteradiel gemaakte wandsculptuur ‘Opgestapelde boeken’ uit 1981 is bescheiden van omvang en hangt niet op een opvallende plaats. Chris maakte zijn kunstwerken thuis en had op verschillende verdiepingen ateliers uitgerust voor uiteenlopende materialen als steen, glas, keramiek, plexiglas, metaal, brons, beton, giethars, zilver en aurafotografie.
OPGESTAPELDE BOEKEN
In zijn metaalatelier boog de kunstenaar de stalen platen tot boekomslagen en maakte daarmee het werk ‘Opgestapelde boeken’ een hoge stapel dikke en dunne boeken van verschillend formaat, zonder zichtbare inhoud. Het licht langs de randen van de omslagen benadrukt het ritme en de vorm. Het materiaal contrasteert met de rode bakstenen muur en groene begroeiing waardoor de imaginaire boeken als artistiek beeldmerk voor de bibliotheek opvallen.
2006
In 1998 stierf zijn vrouw Anneke. Ze liet een leegte na, ook als sparirng partner. In 2005 verhuisde Chris naar Bretagne waar hij een groot, licht huis en diverse bijgebouwen had gekocht. Het lag in een uitgestrekt natuurgebied, met op de eigen grond meren, velden en bossen. Zoon Jan Doeke woonde bij hem. Het was er prachtig, zijn beelden stonden rond het huis op de trappen en in de tuin en binnen was het gecombineerd met andere kunst. Er lagen nog altijd boeken rondom, al was zijn bibliotheek in vergelijking tot Leeuwarden uitgedund. Hij maakte nog nauwelijks kunst en las veel online. Chris leeft voort in zijn werk en voor ons gezin ook in persoonlijke herinneringen aan Anneke en Chris Fokma.
TEKST Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk
FOTO’S
1-3 Opgestapelde boeken, Chris Fokma, Bibliotheek Gytsjerk: totaal, zijkant, onderzijde, foto’s Gerhild van Rooij;
4 Opgestapelde boeken, Chris Fokma, Bibliotheek Gytsjerk: rugzijde, foto Keunstwurk.nl
