Op de voorgevel van Café it Mounehoekje, Dokter Kylstrawei 93, prijkt onder de dakgoot een uithangbord. Er staat aan beide zijden een in antraciet op zwart in negatief weergegeven beeldvullende gekroonde figuur op in hermelijnen mantel en met een zwaard. De bebaarde forse man heft een grote, middeleeuwse pul bier op.
Op de kleine afgebeelde wapenschilden staat zijn monogram HJ met daarnaast voluit zijn naam Hertog Jan. Op de lantaarn aan de gevel staan vergelijkbare schildjes met daarin uitgespaard HJ. Er hangt op de gevel nog een bord van emaille met roestige hoeken en op een witte ondergrond in strakke zwarte letters VOLLEDIGE VERGUNNING. Op een tweede gevelbord daaronder is een glas bier met schuimkraag afgebeeld. De goudgele kleur van het bier valt extra op door de contrasterende donkere ondergrond. Op dat glas staat verticaal en in reliëf Hertog Jan, en daarnaast staat de tekst Hertog Jan, hoogstpersoonlijk gebrouwen. De historische figuur die op de achtergrond zijn pul bier heft is dezelfde historische figuur als op het uithangbord en stelt de dertiende eeuwse hertog Jan I van Brabant voor.
WIE WAS HERTOG JAN
Hertog Jan I werd in 1254 (of 1252 of 1253) geboren in Leuven en zou op 3 mei 1294 in Bar-le-Duc overlijden aan bloedverlies na een toernooi. Zijn ouders waren Hendrik III en Aleidis van Bourgondië. Jan I was acht jaar toen zijn vader Hendrik III overleed. Hij volgde op dertienjarige leeftijd zijn broer Hendrik IV op. Hendrik IV was door zijn moederregentes van de troon geweerd en naar een klooster gebracht omdat hij geestelijk en fysiek niet in staat was om de functie te vervullen. Tijdens zijn bewind belaagden anderen het hertogdom en kon inname nog net en met grote moeite voorkomen worden. Hertog Jan I was van 1267 tot zijn dood hertog van Brabant en ook hertog van Limburg van 1288 tot 1294 was. Hij vergat nooit hoe anderen het hertogdom belaagden toen zijn broer regeerde. Hertog Jan vergrootte zijn gebied, was een moedig strijder, jaagde graag, hield van toernooien, feesten en bier drinken en bleef ook bekend als minnedichter.
HERTOG JAN BROUWERIJ
De start van de huidige Hertog Jan Brouwerij ligt in de twintigste eeuw. Op 2 maart 1915 richtten Leopold Haffmans (Brouwerij de Roobeek), Gerard van Dijk (Brouwerij de Oranjeboom, Broekhuizenvorst), August Schraven (Brouwerij het Anker, Lottum) en Gerard van Soest Stoombierbrouwerij de Vriendenkring in Arcen op. De brouwerij met stoommachine brouwde, in tegenstelling tot andere brouwerijen, bier van ondergisting. Hun zogenaamde VK bier werd afgevuld in beugelflessen en houten vaten. Na de Tweede Wereldoorlog begon de wederopbouw, maar door de crisis en ondermaatse bierafzet moest de brouwerij in 1949 alle aandelen verkopen aan Bierbrouwerij de Drie Hoefijzers te Breda. VK Bier bleef, evenals de in 1956 gemoderniseerde brouwerij, maar werd in 1968 overgenomen door de Engelse brouwerijgroep Allied Breweries Limited.
HERTOG JAN BIERMERK
De groep sloot in 1980 de brouwerij in Arcen een bottellijn in Helmond, waarna Toon van de Reek (werkzaam in Helmond) en twee vennoten de Arcense brouwerij gingen exploiteren als Arcense Stoombierbrouwerij en er vanaf 1981 bier brouwden van hoge gisting. Groothandel De Kikvorsch introduceerde dit bier als merk Hertog Jan, maar werd vijf jaar later overgenomen door Dommelsch dat in 1992 met de Arcense Bierbrouwerij werd ingelijfd door de Verenigde Bierbrouwerijen Breda-Rotterdam/Allied Breweries Nederland. Die naam veranderde op 5 april 1993 in Oranjeboom Bierbrouwerij, dat in 1995 overgenomen werd door Interbrew Nederland (nu in AB Inbev groep) en in1998 de Arcense Stoombierbrouwerij omdoopte tot Hertog Jan Brouwerij. De verschillende soorten Hertog Jan bier houden dankzij het beeldmerk van de historische Hertog Jan I van Brabant in herinnering.
JAN I, MINNEDICHTER
Hertog Jan I staat bekend als een kleurrijk figuur, een levensgenieter die veel van muziek, zang en dichtkunst hield. Aan zijn hof weerklonk Nederlandse, Duitse en Franse literatuur. Zelf schreef hij vurige minnegedichten voor de vrouwen op wie hij verliefd was. Er zijn negen van die in Oudnederlands geschreven minnegedichten bewaard gebleven. Een van zijn minnedichtzangen is de bekende Minnesang Eins meien morgens fru met het Occitaanse zinnetje Harba lori fa (‘De morgen is voor hen aangebroken’), waaruit dit couplet afkomstig is:
“Eens meien morgens vroege
Was ic opghestaan;
In een scoen boemgerdekine
Soudic spelen gaen.
Daar vant ic drie joncfrouwen staen,
Si waren so wale ghedaen,
Dene sanc voor, dander sanc na:
Harba lorifa, harba harba lorifa, harba lorifa!”
TEKST Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk (voorheen ook werkzaam in Mûnein)
ILLUSTRATIES
Uithangbord en gevelbord Hertog Jan in Mûnein (foto’s Gerhild van Rooij)
Bierviltje Hertog Jan bieren (foto CCSA)
BRONNEN Brabant daar brandt nog licht (strip); hertogjanproeverij.nl; Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl.nl); Canon van Nederland (Noord-Brabant, hertog Jan)
