...altyd nijsgjirrich!

Kunst en Erfgoed in de Trynwâlden nummer 41: AltijdWadPad vol natuur en geschiedenis

Het is Boekenweek 2022. Lezen en voorlezen is een feest en er komen steeds weer nieuwe boeken, het feest duurt voort. Boeken kunnen uitnodigen om anders te kijken en dat geldt ook (of juist) voor kinderen en soms zelfs voor enkele generaties. De AltijdWadPad boekjes die vanaf 2016 zijn uitgekomen bijvoorbeeld.

Alle delen van die serie zijn mooi vormgegeven door Klare Kijk en Herma Egberts bno. De serie is met humor geschreven door Xavière Kolk en alle figuren bestaan en zijn levensechte personen. De AltijdWadPad serie is voor jong en oud leerzaam en uitdagend en ook nog eens prachtig geïllustreerd door Jolein Kirpestein. Of zij nu dieren, mensen of het landschap uitbeeldt, ze treft met weinig middelen precies de goede sfeer. Achterin staat een bucketlist tips en op de website staat extra informatie die niet meer in de zakboekjes of op de app pasten.

Hoofdpersonen en een app
Elk boekje is A6 formaat en past als een gidsje, lees- en voorleesboekje in een jaszak. Er is een deel bij over Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel, de gemeente waarin de Trynwâlden liggen. Het begint net als alle delen met een introductie waarin de zilvermeeuwen Igor en Herman van het wad worden gered door de negenjarige tweeling Thom en Femke van detectivebureau RAAK uit Paesens-Moddergat. Met een kaart en verrekijker in de hand belichten de kinderen daarna spannende routes in de achtdelige serie over Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel en in andere delen door Franeker, Harlingen en Dokkum en op Het Bildt, Het Wad, Noarderleech en het Lauwersmeer. Bij het AltijdWadPad project hoort een app waarmee je de routes kunt lopen, fietsen of soms per auto kunt afleggen. Natuurlijk is er ook aandacht voor de bescherming van het wad, bos en de vogels en andere dieren in deze biotoop, maar in de route zijn vooral veel leuke dingen te vinden en uitleg over het ontstaan van het landschap en de geschiedenis.

AltijdWadPad Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel, de Missing link
Trynwâlden en de bijbehorende terpdorpen liggen op een oude zandrug in Tytsjerksteradiel. Bij Mûnein ligt het geologisch monument van Jan Faber dat uit zwerfkeien bestaat en niet genoemd wordt in het AltijdWadPad boekje Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel. Grote en kleine stenen spelen wel een belangrijke rol in dit deel. De tweeling vindt nabij de Burgumer Mar, bij de Achterweg bij Oostrum een langwerpig donkerbruin zachtglimmend steentje met bolle achterkant en brokkelrand. Archeoloog Melvin laat ze in het Observeum zien dat de steen misschien uit het neolithicum, de laatste steentijd stamt en de kleine stukjes zijn weggehakt. De brokkelkant is mensenwerk. Melvin wijst ze op trechterbekers, pijlpunten, mesjes en bijltjes die oerboeren of hunebedbouwers maakten en vertelt dat op 21 december de zon precies voor de ingang van een hunebed staat en doorschijnt tot de achterkant. In onze gemeente en in het gebied Noordoost-Friesland zijn veel grafgiften van hunebedbouwers gevonden. De verzamelaars en jagers konden al planten verbouwen, vee houden en huizen bouwen en settelden zich, zo kwamen er ook rangen en standen. Thom en Femke gaan op zoek naar een Fries hunebed langs het IJstijdenmuseum, de Kruidhof en Vijversburg en ontdekken ook verhalen van Dam Jaarsma, maar hoe vinden ze nu een hunebed?

AltijdWadPad Lauwersmeer
Een vergelijkbare zoektocht staat in het AltijdWadPad boekje Lauwersmeer. De tweeling ontdekt zilverreigers, dierensporen, en dat dieren in het bos hun eigen leven leiden. Anderen vertellen hoe robben opgevangen worden en zeehonden, en hoe het vroegere vissersleven eruitzag. Ze horen dat het Deltaplan een veiligheidsplan is tegen water, met sluizen die een stormvloed voorkomen. De sluizen veranderden wel de zoute Lauwerszee van zout naar brak en later een zoet Lauwersmeergebied en daar leven nu zeearenden, machtig grote vogels. Maar ligt er nog iets op de bodem van die vroegere zee? Is er iets bewaard van Ezonstad die de rond 340 door hertog Odilbald van Friesland gebouwd zou zijn bij Ezumazijl en in 808 door Vikingen vernietigd? Die oude Ezonstad zou met hulp van rijken uit Stavoren zijn opgebouwd, maar is er niet meer. Er zijn Vikingschatten in het Fries Museum en andere musea, maar wat is er gebeurd met Ezonstad en de Vikingen? Net als in het deel Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen maken de kinderen van alles mee, een Survivaltocht, klimmen op klimmuren, contact met dieren in een Doezoo, en een zoektocht in Museum Wierdenland om zich te verdiepen in geschiedenis en vondsten. Het geheel maakt de boekjes spannend en zet aan om ook in de eigen omgeving in de Trynwâlden goed te kijken naar wat er naar boven komt uit de grond en welke sporen in het landschap bewaard zijn.

Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk

Foto’s
1 Thom en Femke, Detectivebureau Altijd Raak op omslag, Jolein Kirpestein.
2 De tweeling met vuurstenen vondst bij Melvin (Observeum), Jolein Kirpestein
3 Twee Zeearenden in nu Nationaal Natuurpark Lauwersmeer, Jolein Kirpestein

Meer zien van Jolein Kirpestein, kijk dan op https://jolein-kirpestein.tumblr.com/
http://joleinkirpestein.blogspot.com/2014/10/ https://www.behance.net/joleinkirpc9bc

0 van 0