Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, particulieren en de gemeente Tytsjerksteradiel onderhouden in de wandel- en fietsgebieden in de Trynwâlden de vegetatie, vijvers en oevers, verschillende soorten paden, bruggen en openbaar tuinmeubilair.
Anno 2022 herinneren blikvangers, borden, prullenmanden en afvalbakken wandelaars en fietsers eraan om geen afval achter te laten. In de twintigste eeuw lazen generaties op ANWB-borden en affiches de zin Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen, aan de eigenaar van het bosch de schillen den de dozen, van Jacob Hendrik Slicher.
Vrij wandelen en fietsen
In de Trynwâlden voeren dorpskuiers, ANWBroutes en paden in Nationaal park De Noardlike Fryske Wâlden langs in cultuur gebrachte natuur van landschapsparken, landerijen, bossen, wateren en historische paden. Naast die natuur en bijzondere architectuur staan er tuinsieraden en langs dorpswegen monumenten en kunstwerken over de locatie of geschiedenis. Het lijkt vanzelfsprekend om hier gratis, voor het plezier door bossen en landschapstuinen te trekken die een eeuw geleden nog aan het patriciaat toebehoorden en alleen toegankelijk waren voor de familie en de gasten van de eigenaar.
Natuurorganisaties
Dankzij het lobbyen van natuurorganisaties om aaneengesloten fiets-, wandel- of ruiterpaden door de natuur mogelijk te maken, stelden in onze regio enkele eigenaren delen van hun natuurterreinen en landschapstuinen open voor ‘dagtoeristen’. Nadat veel families voorgoed vertrokken van hun buitenplaatsen, zijn in de eerste helft van de twintigste eeuw percelen met de gebouwen, het tuinmeubilair en de tuinsieraden daarop samen met de bijbehorende landerijen en tuinen verworven door gemeente Tytsjerksteradiel of culturele instellingen als Sint Antoon (Sint Antonius stichting, Leeuwarden). De nieuwe eigenaars stelden de parken en bossen, vaak tegen betaling van entree, open voor publiek.
Jacob Hendrik Slicher
De vrije tijd de natuur intrekken zou heilzaam zijn voor de opvoeding en ontspanning en dit idee droeg er aan bij dat velen vanuit de steden een tocht maakten naar het geromantiseerde, gezonde en idyllische platteland. Eind negentiende en begin twintigste eeuw waren veel bestuurders van adellijke afkomst ook actief in diverse sociale, culturele en natuurorganisaties. In 1892 werd de adellijke in Arnhem op 18 december 1863 geboren Jacob Hendrik Slicher burgemeester van Leimuiden, daarna ook van Zoeterwoude. In 1897 werd hij voorzitter van Afdeling Leiden van de Zuid-Hollandse IJsvereniging, in 1898 lid van een subcomité tot oprichting van volkssanatoria voor borstlijders te Leiderdorp en Zoeterwoude en ook lid van het Algemeen bestuur van de ANWB, Algemene Nederlandse Wielrijders Bond.
G.A. Pos en anti-zwerfvuilcampagne
In 1901 werd Slicher eerste secretaris van de ANWB en behartigde in allerlei commissies de belangen van de bond totdat hij in 1930 het dagelijks bestuur verliet. Na zijn overlijden in Brussel op 8 mei 1938 vertelde de toenmalige voorzitter van de ANWB in een eerbetoon hoe de beminnelijke en hoffelijke Slicher zeer vele vrienden maakte en hij roemde de ijver, toewijding en bekwaamheid waarmee Slicher de belangen van toerisme, verkeersveiligheid en bescherming van de natuur had behartigd. Dat deed hij onder meer met zijn slagzin: ‘Laat niet als dank voor ’t aangenaam verpozen, de eigenaar van ’t bosch de schillen en de dozen’. Het idee voor die voorlichtingscampagne over zwerfvuil kwam van hoofdconsul G.A. Pos na een moeizame aanleg van een rijwielpad van Laren naar Baarn in 1915.
Veel keus in Het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden
Dankzij de inzet van velen telt onze omgeving veel goed onderhouden wandelpaden en fietsroutes door de prachtige afwisselende natuur van de Trynwâlden en de eeuwenoude landschapstuinparken bij in de zestiende en zeventiende eeuw gestichte buitenplaatsen. Op die wandelroutes, kuiertochtjes, lange afstand wandelingen of fietstochten staan paaltjes met bewegwijzering, nummers en symbolen van uitgezette routes. Er staan borden met informatie over die routes, het gebied, de streek, het bos, en buitenplaatsen als bijvoorbeeld Stania State in Het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Dit gebied van ruim 25.000 hectare is en onderdeel is van de streek de Friese Wouden in het oosten van Friesland. Er is keus te over voor een ommetje of lange wandeling.
Tekst en foto’s van Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk (gecertificeerd gastvrouw voor de Noardlike Fryske Wâlden voor Galerie Bloemrijk Vertrouwen)
Foto 1 Vrij wandelen op wegen en paden, informatiebord Staatsbosbeheer
Foto 2 Rode singel straatnaambord in Oentsjerk
Foto 3 Knooppuntpalen bij Grikeland en Turkije bossen bij Aldtsjerk en Oentsjerk
