Ryptsjerk is een dorp dat al 85 jaar op haar dorpseenden past. Een groen omrand driehoeksbord met in het beeldvlak een naar links gaande eend met twee kuikens die achter haar aan waggelen vraagt de weggebruikers aandacht te houden voor grote en kleine overstekende eenden.
DE DOARPSEIN
Langs het water in Ryptsjerk duiken in het voorjaar eendenkorven op. Ze staan aan de waterkant, in een geknotte wilg of op een vlonder en worden geplaatst door de lokale vereniging De Dorpsein. Naast deze broedplaatsen staan er zelfs melkbussen voor de dorpseenden. Rindert en Fransine Riedstra zorgden tientallen jaren voor het wintervoeren van de dorpseenden. Die dorpseend is een bonte eend ontstaan uit de wilde eend met de witte eend. De wilde eend is de stamhouder van de dorpseend een beschermde bastaard, maar voor Ryptsjerk een aparte soort genaamd: Anas Platyrhynchos Ripikerka
ANNO 2023: 15 CENT
Op de brug in Ryptsjerk staat op een groot bord van Vereniging ‘De Doarpsein’. De vereniging tot bescherming en behoud van de Dorpseend De Doarpsein gaat sinds de oprichting op 2 maart 1938 elk jaar in januari huis aan huis om de contributie van 15 cent op te halen! (In de tijd van de gulden was dat f 0,25 cent). De ledenbijeenkomst vindt altijd plaats op de laatste vrijdag van februari in dorpshuis De Einekoer in Ryptsjerk. Het volledige reglement is ook te lezen op de brug. Het programma van de ledenvereniging staat permanent op het Friestalige bord en is elk jaar gelijk: 1 Opening; 2 Mededelingen; 3 Jaarverslag Secretaris; 4 Verslag penningmeester; 5 Verslag koerkommisje /korfcommissie; 6. Bestuursverkiezing; 7 Pauze; 8 Verloting met prijzen en eendenkorven; 9 Verslag kascommissie; 10 Prijsvaststelling; 11 Rondvraag; 12 Gastspreker; 13 Sluiting.
BRUG EN WATERSTOEP
Op een ander informatiebord over Ryptsjerk staat dat het oude dorpshart van Rijperkerk aan het water ligt en je vanaf de brug tot in de jaren 80 nog tussen de huizen en de vaart kon lopen. ‘De Sneek’ heette het hier. De huizen stonden nog met de voorkant naar het water en elk huis had zijn ‘bynstap’, de zogenaamde waterstoep, waar je de was kon voorspoelen en water voor het vee kon scheppen. Water was belangrijk voor het dorp en de bedrijvigheid. Naast de bakker, wagenmaker, kruidenierswinkel van Van der Wal, winkel van Lútzen Riedstra voor klompen en petrolie, het huis van jager en visser Kooistra was hier scheepvaart, van beurtschippers tot vrachtvaarders en er waren schouwen met hooi van koemelkers. Ook werd hier gevist.
VIA FLAPBRÊGE EN DRAAIBRUG
Er is veel veranderd met de steeds groter wordende industrialisatie zijn zuivelcoöperaties verdwenen en ook de komst van kunstmest en schaalvergroting veranderden de agrarische bedrijfsvoering. De bebouwing op de meeste percelen heeft nu de rug naar de vaart gekeerd, de voorgevel staat nu aan de Ypeysingel en de achtertuin grenst aan het water. Volgens het bord is de Streek volwassen….” Ooit lag over de vaart een ‘flapbrêge, (ophaalbrug) die in 1907 werd vervangen door een draaibrug. Foto’s van beide bruggen staan op het bord afgebeeld. In de jaren zestig was ook in dit dorp het vrachtvervoer over water steeds verder verdongen door vervoer over de wegen en daarom werd de draaibrug vervangen dor een lage, vaste brug. Sinds 2017 ligt er een wat hogere vaste brug voor de luxe pleziervaart langs het mooie dorp Ryptsjerk in de Trynwâlden. Op die brug hangt ook het reglement van vereniging De doarpsein. En die eenden zwemmen er ook onderdoor.
VERHALEN BIJ DE BRUG
Op de plaats van het huidige parkeerterreintje stond vroeger de bakkerswinkel van Salverda, later van Wijtsma. In nog vroeger tijden was hier een kroeg, de brug was een plaats van samenkomst, de hangplek en voetbalstek van de dorpsjeugd. Ze zagen er ooit de boot vast komen zitten die vlas vervoerde naar de Vlasfabriek in het toen onder Oentsjerk vallende dorp Mûnein. Tijdens een ‘ouderwets’ strenge winter was er eens een schooljongen met zijn tong aan het metaal van het brughek vastgevroren. Het zijn verhalen die nog altijd doorverteld worden en bij Ryptsjerk horen, is het niet rond de brug dan wel in dorpshuis de Einekoer of, zoals mij dat hier al begin de jaren tachtig overkwam, gewoon onderweg tijdens een wandeling, kijken naar de eenden. Ik wandel hier nog altijd graag langs het water waarin de lucht de bomen en andere vegetatie weerkaatst worden en ook de huizen, boerderijen en mensen gespiegeld worden. De eenden in dat water completeren het beeld van het dorp Ryptsjerk aan de rand van de mooie Trynwâlden. De brug is altijd mijn startpunt en eindpunt en het eerste kunstwerk dat ik zie is het bronzen beeld van de historische dorpsfiguur de Leiker. Hij kijkt alle jaargetijden uit over dezelfde goed onderhouden vaart met de dorpseenden.
Tekst en foto’s Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk.
1. Attentie gevraagd, eendenverkeersbord (foto Gerhild van Rooij).
2. Eenden in Ryptsjerk en melkbussen broedplaats (foto Gerhild van Rooij).
3. Tekstbord Vereniging De Doarpsein, Ryptsjerk (foto Gerhild van Rooij).
4. Reglement De Doarpsein op brug Rypstjerk (foto Gerhild van Rooij).
