In de Middeleeuwen was er al bewoning in de Trynwâlden. In de drie hoofddorpen staan prachtige middeleeuwse kerken. En in de inrichting van het land zijn ook nog sporen te vinden uit die tijd.
Middeleeuwse kerken
In Oentsjerk, het dorp met de twee kerken is dat de Mariakerk, in Aldtsjerk ligt de Pauluskerk centraal in het dorp en in Gytsjerk ligt de Martinuskerk aan de rand van het huidige dorp. Alle drie kerken liggen op een terp. De kerk in Ryptsjerk ligt ook hoog, maar is jonger en gebouwd in 1757. Mûnein, dat pas later een zelfstandig dorp is geworden, hoorde eerder als buurtschap bij Oentsjerk en heeft nooit een kerk gehad. Buurdorp Readtsjerk heeft een van de oudste middeleeuwse kerken van Friesland, het Roodkerkje op de terp dateert uit de twaalfde eeuw. De Vituskerk van het dorp Wyns, het vroegere Winnighe aan het uiteinde van de gemeente Tytsjerksteradiel, is ook op een terp gebouwd, in 1200.
Berghklooster
In de hoofdplaats van de Gemeente Tytsjerksteradiel stond in de Middeleeuwen nog het Berghkleaster ook bekend als Barraconvent. In het museumdeel van het Observeum aan de Menno van Coehoornweg in Burgum zijn nog diverse relicten ut de kloostertijd bewaard. Het museum heeft verschillende afdelingen en een van de zalen is aan het klooster en de Middeleeuwen gewijd, compleet met middeleeuwse figuren en een panorama waarin het voormalige klooster en het land daaromheen te zien is. Het Observeum organiseert naast vaste en tijdelijke tentoonstellingen extra lezingen en activiteiten. Vorige week, vond op 10 juni 2023 voor de tweede keer het eendaags festival Middeleeuwse Dag plaats, gehouden op het buitenterrein van het museum en daar werd veel kennis over de Middeleeuwen gedeeld, waaronder over ambachten uit die periode.
Middeleeuwse dag 2
Festival de Middeleeuwse Dag liet gasten in een feestelijke setting van een middeleeuwse sfeer proeven en tegelijk kennismaken met veel verschillende achtergrondverhalen bij de diverse museale objecten uit die periode in het museumdeel van het Observeum. In beide edities sloot de dag aan bij de sfeer en objecten in de vorig jaar heringerichte zaal waarin het dagelijks leven in de Middeleeuwen en in het voormalige Berghklooster in Burgum samen in beeld gebracht wordt, zoals ook in de Middeleeuwen het geestelijke en werelds leven naast elkaar bestonden.
Vele middeleeuwse ambachten
Bij aankomst was de middeleeuwse sfeer er meteen. De grote riddertent, lange schietbaan voor het boogschieten, de kookplaats waar een maaltijd bereid werd en de kramen annex werkplaatsen belichtten velen facetten van het middeleeuwse leven. Op het opgetuigde museumterrein krioelde het van de Middeleeuwers. Een geleerde tuurde er door de sterrenkijker en gaf uitleg, enkele monniken in pij herinnerden aan het voormalige nabijgelegen Berghklooster, de strijders oefenden er in vol ornaat met wapens uit die tijd. Terwijl de werkmannen en werkvrouwen aan houten tafels een maaltijd voorbereidden met groenten en specerijen die ook in de Middeleeuwen gebruikt werden. De vele ambachtslieden brachten beroepen in beeld uit die tijd. De leerlooier, touwslager, kurasmaker, houtdraaier, naaister, weefster, lint- en bandmaker, maakster van middeleeuwse sloffen in naaldbinding brachten met de uitvoering van hun ambacht op hun eigen manier de Middeleeuwen dichterbij. Ze vertelden voluit over hun materialen, techniek, voorbereiding, uitvoering en de afzet van hun producten en bleven demonstreren hoe en waarmee ze werkten en welke technieken daar voor nodig waren.
Vervolg
Andere rondlopende middeleeuwers, meest medewerkers van het Observeum, en de vrijwilligers van het Observeum in burger gaven bij de entree, koffiehoek, boekentafel en ook in het museumdeel en bij de planetariumfilmkoepel nog meer informatie aan kinderen en volwassenen. Er zijn ruim honderd bezoekers op de dag afgekomen die lang bleven kijken en heel wat opgestoken hebben. Het kan niet anders of deze dag krijgt een vervolg.
Tekst: Trynwâldster Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk voor Trynwâlden Online
Foto’s Observeum (Pieter Dijkstra en Gerhild van Rooij)
1. Elf Middeleeuwers op de Middeleeuwse Dag, Observeum Burgum
2. Drie (culinaire) Middeleeuwers en een strijder, Middeleeuwse Dag, Observeum Burgum
3. Voorbereiding bij de ridder en voetvolktent, Middeleeuwse Dag, Observeum Burgum
4. De Riddervlag bij het Observeum
5 . Sieraad van een van de Middeleeuwse Ambachtsvrouwen (weefster)
