...altyd nijsgjirrich!

In de Trynwâlden nr. 86, Wyns een oud dorp aan het water met grootse geschiedenis

Wyns, het dorp aan de Dokkumer Ee, ligt in een landelijke omgeving met prachtig uitzicht over het water en het land. Wyns is het kleinste dorp in de Trynwâlden en het kleinste dorp van de gemeente Tytsjerksteradiel. De ligging aan het water is van begin af belangrijk geweest voor de ontwikkeling van Wyns, dat een grootse geschiedenis heeft.

Winninghe
De kerk van Wyns staat op een terp, net als de oude kerken in de andere Trynwâldster dorpen, met uitzondering van Mûnein dat geen kerk heeft en vroeger onder Oentsjerk viel en de tweede kerk in Oentsjerk, die pas later verrees. Het prachtige terpenlandschap hoort tot de oudste landschappen van ons land en is in de Trynwâlden goed bewaard. Fryslân bestond in de middeleeuwen uit de districten Oostergo, Westergo en Zevenwouden en de steden. Het kleinste dorp van onze gemeente was vroeger een belangrijke plaats, zoals te zien op een van de reliëfs van de vierzijdige zuil over de geschiedenis van Wyns van kunstenaar David van Kampen. Op de zuil staat onder meer de naam Winninghe, dit is de oude naam voor het dorp Wyns. Nu is Wyns een klein dorpje, maar in de Middeleeuwen was datzelfde Wyns onder de naam Winninghe de kern van het district Oostergo, dat een derde van Friesland in beslag nam. Winninghe was in die tijd ook nog de zetel van het opperste gerecht.

Door wadden reizen
Wyns lag in de Middeleeuwen en ook daarna heel gunstig. De ligging aan het water met toen nog getijden maakte dat de plaats goed bereikbaar was. In die tijd vond het meeste personen- en goederenvervoer over water plaats. Het water was relatief veilig en snel, de meeste wegen waren nog niet aangelegd en de paden en wegen die er wel waren, waren omdat de waterhuishouding niet zoals nu geregeld was, vaak onbegaanbaar, zelfs over zogenaamde zomerwegen, die in de winter helemaal niet meer begaanbaar waren. De reizigers die over het land kwamen, reisden op paden en niet verharde wegen en kwamen daarbij zogenaamde wadden tegen, dit zijn doorwaadbare plaatsen. Ze reisden te voet, soms te paard of met een wagen waarvoor dieren waren ingespannen of een koets en ook die wagens en koetsen moesten door het water rijden. Gedurende eeuwen was over land reizen in Friesland een veel riskantere onderneming dan nu. Reizen over water zoals de Dokkumer Ee, was daarbij vergeleken veiliger.

Storm en water
Het water is nog steeds van belang voor het pittoreske dorpje Wyns. De Dokkumer Ee was in vroeger eeuwen vooral belangrijk als voedselbron en voor het vervoer van personen en goederen. Tegenwoordig is dit water voor Wyns het belangrijkst voor het recreatieverkeer. Eetcafé De Winze ligt pal aan het water en gasten genieten er van alles dat op de menukaart staat en van het weidse uitzicht. Ze komen voor een deel over het water maar het meest over het land, waar nu wel een goed en verhard wegennet ligt. Alleen bij storm waait er nog wel eens iets om, getijden en overstromingen zoals lang geleden zijn er niet meer.

Foto’s Gerhild van Rooij
1. Uitzicht over de Dokkumer Ee en het land daarachter.
2. Riet langs het wandelpad naar Leeuwarden even buiten het dorp Wyns.
3. De in de storm omgewaaide borden van De Winze.

Trynwâldster Gerhild van Rooij uit terpdorp Aldtsjerk

0 van 0