...altyd nijsgjirrich!

Erfgoed in de Trynwalden nr. 101. Pauluskerk, Readtsjerkje en naambord OEREIN

Het Romaanse Readtsjerkje hoort tot de oudste kerken in Friesland en is eeuwenlang een ankerpunt geweest voor verschillende religieuze gemeenschappen. In 1985 heeft de toenmalige Hervormde gemeente Oudkerk en Roodkerk het kerkje onttrokken aan de religieuze diensten, waarna het in verval raakte. In Readtsjerk namen al of niet religieuze inwoners met succes actie om het dorpsbeeldbepalende gebouw in stand te houden en weer open te stellen. Sinds 1992 beheert een Stichtingsbestuur van vrijwilligers dit prachtige Rijksmonument (1196) dat tot de oudste kerken van Friesland behoort, zij en een vriendenvereniging houden het kerkje al dertig jaar op gezette tijden open, ook deze zomer.

Veranderingen na de elfde eeuw
Alles verandert, ook de kerk als instituut, geloofsgemeenschap of gebedshuis voor erediensten en ceremonies voor gelijkgezinden. Het Readtsjerkje dateert uit eind elfde of begin twaalfde eeuw, dit is af te lezen aan de maat van de tufstenen in de Noordmuur van het oorspronkelijk katholieke Readtsjerkje. De aan de Maagd Maria en de Heilige Martinus gewijde kerk is mogelijk een uithof geweest van het klooster Klaarkamp te Rinsumageest. Voor de Hervorming behoorde het kerkje aan de Abdij van de Premonstratenzer Orde in de stad Dokkum. Na de reformatie in 1580 werd het katholieke kerkbezit onteigend en was de kerkelijke gemeente eerst verbonden met Veenwouden.

Naambord herinnert aan combinatie
Rinsumageast of de Geast en Feanwâlden horen net als Readtsjerk tot de gemeente Dantumadiel. In 1609 is de Hervormde Gemeente Oudkerk-Roodkerk tot stand gekomen. Readtsjerkje of Roodkerkje werd eigendom van deze kerkelijke samenwerkingsgemeente. Het dorp Oudkerk, officieel Aldtsjerk, lag in de aangrenzende grietenij Tytsjerksteradiel. Aldtsjerk en Readtsjerk liggen nu nog in verschillende burgerlijke gemeentes maar horen beide tot de gemeentegrensoverschrijdende regio Trynwâlden. Doarpshûs “OEREIN” ligt aan Van Sminiaweg 64, tegenover de kerk van Aldtsjerk op nummer 27. Het woord OEREIN op het naambord staat voor Oudkerk En Roodkerk Eenheid Is Nodig en herinnert aan de Hervormde combinatiegemeente die afwisselend in beide dorpskerken diensten hield. In 2008 is de gemeente gefuseerd met de Protestantse Gemeente Trynwâlden (PGT) en is de Hervormde Gemeente Oudkerk-Roodkerk opgeheven.

Behoud Readtsjerkje
Na 1985 hadden blikseminslagen en de bonte knaagkever grote schade aangericht in het kerkje. Inwoners van Readtsjerk richten in 1992 de Stichting tot behoud van ’t Roodkerkje op, in 2016 wordt de naam officieel Stifting ta Behâld fan’t Readtsjerkje. De Hervormde Gemeente Oudkerk-Roodkerk verkoopt het Readtsjerkje in 1992 voor fl. 1,- aan de stichting die met financiële steun van de gemeente Dantumadeel en Rijksdienst voor de Monumentenzorg en vele anderen de meest noodzakelijke reparaties uitvoert en laat uitvoeren. In 1994 wordt de vereniging Vrienden van ’t Roodkerkje opgericht, sinds 2016 officieel Feriening Freonen fan ’t Readtsjerkje. Het kerkje wordt tot nu toe door vrijwilligers bestuurd en waar mogelijk verzorgen vrijwilligers het schilderen, reparaties en onderhoud. Dankzij de stichting en vereniging is het unieke Readtsjerkje dat in de 18e eeuw door een nieuwe westmuur is verkleind behouden. De zuidgevel en het koor zijn halverwege de 19e eeuw ommetseld met kleine bakstenen, de noordmuur heeft twee later ingebroken vensters en een met bakstenen gedicht hooggeplaatst Romaans venstertje, ook is er een gedichte rondboogingang die hoger is dan de meeste Noormannenpoortjes.

20 jaar cultuur en meer in het Readtsjerkje
In 2004 is een Culturele Commissie opgericht die onder meer in het winterseizoen 5 voorstellingen in het Readtsjerkje organiseert en in de zomer een exposities en rondleidingen tijdens het Tsjerkepaad. Er vinden enkele keren per jaar kerkdiensten van de Protestantse Gemeente Trynwâlden plaats en ook kerkelijke en burgerlijke huwelijkssluitingen. Het hooggelegen Romaanse Readtsjerkje is een van de hoogtepunten op wandel-, fiets- en autoroutes langs Readtsjerk dat aan het ruim 300 ha grote natuurgebied Bûtenfjild grenst met moerasgronden en de Zwarte Broek en in het dorpsgebied het riviertje de Moark, in Nederlands de Murk. Het Readtsjerkje torent nog altijd onder alle weersomstandigheden boven het dorp uit en is een baken gebleven.

Trynwâldster Gerhild van Rooij, Aldtsjerk, tekst en foto’s.

Foto’s
1. Pauluskerk, Aldtsjerk, gemeente Tytsjerksteradiel.
2. Readtsjerkje, Readtsjerk, gemeente Dantumadiel.
3. Naambord Doarpshûs “OEREIN”, Aldtsjerk tegenover Pauluskerk.

0 van 0