Het bestuur van Stichting Cultuur en Landschap Trynwâlden heeft woensdag 31 juli het Observeum in Burgum bezocht. Het Observeum is museum en sterrenwacht ineen en Archeologisch steunpunt Mesolithicum of Middensteentijd. Melvin van der Veen, beheerder en deelconservator archeologie en geologie, heeft archeologie gestudeerd in Groningen en het bestuur gastvrij ontvangen en een speciale rondleiding aangeboden. Hij heeft veel verteld over de ontwikkeling van wat wij nu het landschap noemen. Het landschap in Tytsjerksteradiel en de Trynwâlden is buiten en binnen de bebouwde kom een een aangelegd cultuurlandschap. Het bestuur van Cultuur en Landschap wilde de kennis over de regionale geologie en het ontstaan van het huidige landschap in de Trynwâlden verdiepen, dat is uitstekend gelukt.
Cultuur en Landschap Trynwâlden voor de mienskip
Stichting Cultuur en Landschap Trynwâlden is op 15 april 2021 opgericht door Pieter Woudstra, Wim Haalboom, Jakob van der Wal en Elske Zoer. De stichting zet zich in voor het behoud, de ontwikkeling en vooral de beleving van het landschap in de Trynwâlden inclusief de natuurlijke en cultuurhistorische aspecten daarvan in en buiten de bebouwde kom. Het huidige bestuur, gevormd door Ruud de Jong (voorzitter), Wim Haalboom (secretaris), Andries Tóth (penningmeester), Fokko Winterterp en ondergetekende, heeft dit jaar al diverse rondleidingen en toelichtingen voor haar vrijwilligers geïnitieerd. Zo is er onder leiding van de boswachter van Staatsbosbeheer op Stania State gewandeld. Dankzij de interessante toelichtingen zijn daarbij meer aspecten voor een groter publiek zichtbaar geworden. Aansluitend waren er verhalen van deskundigen over onder meer Het Blommenpaad en de vlinderberm, waardoor de kennis over het ontstaan, onderhoud en de meerwaarde van beide meerjarige projecten bij meer inwoners en belangstellenden in beeld kwam. Er is op 22 juni nog een wandeling gehouden op buitenplaats De Klinze, met toelichtingen van de eigenaren-bewoners over de geschiedenis van de Klinze en van een kunst/erfgoedkenner en auteur over cultureel erfgoedobjecten op deze buitenplaats. Afgelopen maand is er gewandeld onder leiding van de oprichter van het Blommenpaad en de Vlinderberm. Dit alles is in gang gezet in het kader van de wens van de stichting om de eigenaren, instanties en omwonenden extra aan te zetten om samen met z’n allen de prachtige parken en states in de Trynwâlden te behouden, onderhouden en vooral te beleven.
Middensteentijd, Jan Faber pad en de oerappelbomen
Van der Veen heeft in de tentoonstellingszalen gesproken over het landschap, geologie, stenen gereedschap, zwerfkeien, pingo’s en een boomstamkano waarin op de knieën staand werd gevaren omdat het evenwichtsorgaan dan nog werkt, zittend werkt dat niet. Bij de maquettes lagen de hutten vanwege de kans op overstroming verder van het water dan in het panorama waarin alles opeen geplaatst is. De tableaus, objecten en beelden laten diverse achtergronden zien. De vuurplaats en het koken met loeihete stenen uit het vuur, het maken van gereedschap met steen, de wijze van jagen, rekening houdend met de voortplanting laten zien dat er veel kennis aanwezig was om duurzaam te leven. In de zaal geologie liggen veel stenen van Jan Faber die thuis in Gytsjerk de stenen determineerde ook zijn er stenen van meester Bos. In het buitendeel van het museum ligt het Jan Faberpad bedekt met opgegraven stenen en er staan twee oerappelbomen malus die alle appelrassen kunnen bestuiven. Het Observeum is een veelzijdig museum waar het bestuur in twee en een half uur veel gezien en gehoord heeft om weer door te geven aan anderen, met name de Mienskip in de Trynwâlden en alle betrokkenen bij het behoud van de states en paden.
Overhandiging Toekomstvisie Statige parken
Als dank ontving Melvin van der Veen van secretaris Haalboom de door Stichting Cultuur en Landschap Trynwâlden uitgegeven Toekomstvisie Statige parken (tweede druk, 2024). De op 18 oktober 2023 uitgebrachte luxe eerste druk op zwaar papier is op 22.11.2023 door voorzitter De Jong aangeboden aan wethouder Willemsma van de gemeente Tytsjerksteradiel en was al snel uitverkocht. De stichting ziet grote kansen voor drie prachtige aangelegde states De Klinze (Aldtsjerk), Staniastate en Heemstrastate (Oentsjerk) in grotere context van de rijke natuur en het landschap van de Trynwâlden. In de brochure staan suggesties waar kansen liggen voor de toekomst van het erfgoed, de natuur en het landschap die beiden, zoals in bijna heel Nederland, cultuurlandschappen zijn. Van der Veen heeft de op A3-formaat gedrukte Toekomstvisie meteen op de leestafel in de bibliotheek geplaatst. De Toekomstvisie te bestellen via de website van de stichting.
Trynwâldster Gerhild van Rooij, voor Stichting Cultuur en Landschap Trynwâlden
Foto’s
1. Jan Faber en burgemeester Jeroen Gebben van Tytsjerksteradiel, opening op 22.9.20222 van de vernieuwde afdeling Geologie en bodemkunde (foto auteur)
2. Archeologisch steunpunt Mesolithicum, gejaagde dieren, onder meer Everzwijn (foto SCLT)
3. Idem, Vuurplaats, spit, kookplaats (foto SCLT).
