Voor het Koninkrijk der Nederlanden kwam er op 15 augustus 1945 officieel een einde aan de Tweede Wereldoorlog, terwijl dat voor Nederland al op 5 mei 1945 gold. In Trynwâlden wonen Indische Nederlanders of Friezen en ook nazaten. Voor de twee miljoen Indische Nederlanders in Nederland was er, evenmin als voor de Molukse Nederlanders, geen herdenking van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en op de Molukken. Pas in 1988 kwam er een mogelijkheid voor een eigen jaarlijkse herdenking voor de Indische gemeenschap en pas later is de Molukse gemeenschap hierbij betrokken. De organisatie Nationale herdenking 15 augustus 1945 heeft sinds 2015 als eigen herdenking- en bevrijdingssymbool de Melati in Latijn Jasminum sambac genoemd. De Melati of Indische Jasmijn is anno 2024 tien jaar symbool en wordt gedragen bij de indiëherdenking van 15 augustus 1945 en vaak ook bij al op 4 en 5 mei.
Digitaal monument en Melati naam
De Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 heeft drie jaar geleden op 15 juli 2021 het digitale Indischmonument.nl gelanceerd waarin de symbolische Melati centraal staat. Bezoekers kunnen op deze website persoonlijke gedachten delen door een virtuele Melati te plaatsen. De duizenden Melati’s maken dat het digitale monument om samen 15 augustus te blijven herdenken gedeeld wordt en zictbaar blijft. De Melati staat voor respect, betrokkenheid en medeleven en symboliseert het leven en haar schoonheid en het geestenrijk en de dood. “Zoals de geur een lang vergeten herinnering kan oproepen, staat de Melati symbool voor het niet vergeten van een gedeeld verleden dat een veilige plaats moet krijgen in onze harten” schrijft de organisatie. Het Veteranen Instituut schrijft over de Melati: “Net als de anjer die op Veteranendag wordt gedragen, is dit een witte bloem. De Melati staat voor gevoel, groei en ontwikkeling, voor tederheid en vergankelijkheid. Een enkele witte bloem verwijst symbolisch naar het familielid dat er niet is.”De Melati of Arabische jasmijn is naast de maanorchidee en Rafflesia arnoldii een van de drie nationale bloemen van Indonesië (de Arabische jasmijn is ook de nationale bloem van de Filippijnen en van Tunesië. De Melati is in Indonesië bekend onder de namen Melati of Melati en Meur, wordt wel de koningin van de bloemen genoemd Jasminum Sambac. Jasmijn komt van het Perzische woord Yasmin, “geschenk van God”. Arabisch (Sambac) verwijst naar Arabische kooplieden die de vanwege hun geur geliefde bloemen al in de Middeleeuwen naar Europa brachten.
Oude wereld
De Melati hoort tot de olijffamilie en komt oorspronkelijk uit de Oude Wereld, vermoedelijk uit India. Uit deze jasmijn gewonnen olie wordt nog steeds gebruikt voor de bereiding van parfums en de gedroogde bloemen van deze Arabische jasmijn worden, net als die van de Kaapse jasmijn Gardenia Augusta, gebruikt in de heerlijk geurende jasmijnthee. Voor Boeddhisten en Hindoes zijn de witte bloemen een symbool van reinheid en een geliefde offergave. En ze zijn nu ook herdenking en bevrijdingssymbool voor 15 augustus 1945, de dag dat niet alleen voor het Nederlands Koninkrijk het einde van de Tweede Oorlog betekende, maar ook voor heel Azië. De Arabische jasmijnplant en is een halve tot 3 meter hoge struik met klimmende of alleen overhangende twijgen, heeft 2 tot 7 cm brede bladeren met aan de onderkant er uitspringende nerven. De tegenoverstaande, eironde tot elliptische eindstandige groepjes van 3 tot 12 witte bloemen bloeien na elkaar. Er is een bloem open of er zijn er enkele open. De geurende bloemen met doorsnede van 2 tot 3 cm hebben een 0,5 tot 1,5 cm lange, nauwe kroonbuis en vijf- tot twaalfslippige kelk en kroon met kroonslippen van 5 tot 9 mm groot. Middenin de oorspronkelijke bloem bevinden zich twee meeldraden. De bolvormige, purperzwarte vruchten worden 0,6 tot 1,2 cm groot. De Melati wordt overal in de tropen gekweekt, vaak als gevulde bloemen zonder meeldraden, waardoor ze alleen via stekken vermenigvuldigd kunnen worden. De Melati wordt als herdenkings- en bevrijdingssymbool van 5 mei tot en met 15 augustus gedragen en is er in diverse uitvoeringen: in zwart en wit geëmailleerde Melati-pin met knop of magneetsluiting, een zilveren Melati-hanger en in opdracht van Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 zijn er zelfs volledig zilveren Melati-manchetknopen van edelsmid Emile Estourgie. Het dragen van de melati en digitaal delen van melati’s verbindt meerdere generaties. Veel nazaten willen 15 augustus herdenken en begrijpen wat een of meer ouders en grootouders hebben doorstaan en meegemaakt en waarover zij vaak niet konden communiceren.
Auteur Trynwâldster Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk
1. Melati, Jasminum sambac in de knop, (foto CC3.0, Aathavan jaffna).
2. Melati Reverspin herdenkings-/bevrijding, (Stichting Nationale Herdenking 15.08.1945)
3. Francisco Manuel Blanco. Gran edicion Atlas I, Jasminum Sambac, Flora de Filipinas, 1880-1883.
