In de Trynwâlden is het vooral op warme zomeravonden heel verfrissend om tijdens een dorpsommetje of wandeling langs een natuurpad de geur van de inheemse watermunt en aarmunt gewaar te worden. Watermunt heeft als bijnamen aalkruid, bakkruid, boerenbalsem en vlooienkruid.
Aldtsjerk, Oentsjerk, Mûnein
De watermuntplant Mentha aquatica komt van oorsprong in grote delen van de wereld voor. Watermunt staat in natte, drassige of moerasgebieden, langs oevers en sloten, in riet- en blauwgraslanden, lichte loofbossen en zelfs brakke bodems en gedijt bij vijvers in tuinen. Het is een prachtig gezicht om tussen andere planten een groep watermuntplantjes roodachtig lila te zien bloeien. Bij zonnig weer zie je de vlinders, bijen, vliegen en andere insecten af en aan vliegen. Er staan groepen watermuntplantjes achter het viaduct en rond het IJsmeestershuisje bij de Aldtsjerker Mar, in het gebied waar in Oentsjerk riet geoogst wordt, bij de Zwarte Broek in Mûnein en op veel andere plaatsen in de Trynwâlden.
Watermunt filtert nitraat uit
De watermuntplant valt op door de frisse groene bladkleur en de bloei in meerdere bolletjes in de periode mei tot september. Veel watermuntplanten hebben een zogenoemde eindelingse bol, deze bol aan het eind van de stengel bestaat uit opeengedrongen lila bloemen, daaronder zijn een of twee kleinere bollen van schijnkransen in de oksels van de bovenste schutbladeren. De snelgroeiende, watermunt maakt boven- en ondergrondse wortels om zich over een groter oppervlak te verspreiden.* De watermunt plant groeit ook in tuinen en staat daar in grind, substraat, klei of vijveraarde. De munt is een inheemse oeverplant en kan tegen strenge winters. Watermunt filtert het water op een natuurlijke manier en neemt, net als andere snelgroeiende zuurstofplanten, indirect veel voedingsstoffen of nutriënten op uit het water, vooral nitraat. De watermuntplant concurreert succesvol met algen en vergroot de helderheid van het water.
Zeventiende eeuwse kruising, pepermunt
Wandelaars langs natuurpaden merken al voor de bloei de frisse geur van watermunt op. Aan de geur van menthol of pepermuntolie dankt de pepermunt de naam. De in de zeventiende eeuw in Engeland in een veld met muntplanten gevonden pepermuntplant Mentha piperata, is een kruising van de Mentha aquatina en de bekende aarmunt of groenmuntsoort Mentha spiacata, die in de horeca geserveerd wordt als verse kruidenthee (munttakken in een glas heet water, eventueel met honing). De eveneens sterk geurende aarmunt staat in natuurgebieden, tuinen, volkstuinen en op balkons en trekt net als de watermunt en pepermunt insecten aan waaronder bijen, vliegen en vlinders.
Achttiende eeuwse namen, Linnaeus
De Noor Linnaeus (L.) gaf de genoemde muntsoorten in 1753 nog steeds gebruikte taxonomische namen: aarmunt, Mentha spicata L. (1753), watermunt Mentha aquatica L.(1753) en pepermunt, Mentha piperata L. (1753). Deze muntsooorten uit het Plantae of plantenrijk horen tot de stam Embryophyta of landplanten, klasse Spermatopsida of zaadplanten (bedektzadigen, ‘nieuwe’ Tweezaadlobbigen) Lamiiden en in de orde, Lamiales bij de familie Lamiaceae ofwel Lipbloemenfamilie van het geslacht Mentha, Munt. De Mentha piperita is als enige een hybride soort. Munt is een keukenkruid voor vlees, salades, soepen, kruidenthee en een ingrediënt in zoetwaren of snoep, met munt bereide zwarte of groene thee en drankjes. Munt wordt onder meer gebruikt voor de bereiding van tandpasta en cosmetica en uit pakken gedroogde pepermuntbladeren wordt munt of pepermuntolie geperst.
Trynwâldster Gerhild van Rooij (Aldtsjerk)
Foto’s
1. Aarmunt, Mentha spiacata, 30-80 cm hoog, 5-9 × 1,5 tot 3 cm afgerond tot hartvormig blad, bloei juli-september, roze-violette of witte bloemen 2,5-3 mm in twee schijnkransen, heeft een vierdelige splitvrucht (bestuivers in tuin Mûnein, foto augustus 2024, Gerhild van Rooij).
2 Watermunt, Mentha aquatica, 30-90 cm hoog, gesteeld, eirond tot langwerpig, gezaagd of gekarteld blad, sterk geurend naar pepermunt, roodachtig lila bloemen, 4–5 mm lange kelkbuis en lancetvormige tanden, bolvormige bloei van één of twee schijnkransen, trekt onder andere honingbijen en hommels (Aldtsjerker mar, foto augustus 2024, Gerhild van Rooij).
3. Pepermunt, Mentha ×piperata, 50–100 cm hoog, zachtgroene mintkleur, bloei juli-september, kleine violette bloempjes. Langwerpig, eirond tot gezaagd mintgroen blad kruisgewijs tegenover elkaar op de stengel. De bladeren zijn hebben een opvallende mentholgeur (foto Sten Porse, CCSA3).
* Tip: een fijnmazig vijvermandje met watermunt is handig om de watermuntplanten op te tillen en uitlopers te verwijderen, dit voorkomt het dichtgroeien van vijvers.)
