Stania State is vanaf 1934 tot in de jaren zeventig in gebruik als een Uithof van het Friesch Museum in Leeuwarden. In die tijd staat er bij de hoofdentreehekken aan de Rengersweg een bord met de tekst PARK MUSEUM STANIA STATE en de mededeling dat er entreegeld wordt geheven. Het Friesch Museum bezit anno 1934 vele collecties, onder meer geologische, archeologische, gebruiksvoorwerpen, penningen, volkskunst, meubelen en kunstcollecties van porselein tot schilderijen en prenten tot beelden en ook een zeer uitgebreide bibliotheek. Deze collecties worden steeds omvangrijker en het museum maakt keuzes wat er wel en niet getoond kan worden.
Stania State, museale uithof
In “De krant van toen”, aflevering 118, is onder de titel: “De uitbreiding van het Friesch Museum. De uithof Stania-State”, de keuze belicht om meer kunst in Stania State onder te brengen. “Zoals bekend mag worden geacht is sedert een paar jaar op Stania-State de uithof van het Friesch Museum gevestigd. Dat betekent, dat heel veel, dat in het museum geen plaats kon vinden, naar dit oude landhuis is overgebracht en daar een goede plaats heeft gevonden.” Voor de kunstwerken was onvoldoende ruimte in het toenmalig onderkomen van het Friesch Museum aan de Koningstraat en Turfmarkt (tegenover de Kanselarij, die later ook een locatie van het museum zou worden).
Succes in Oentsjerk
Voorwerpen die niet op de hoofdmuseumlocatie op zaal getoond konden worden, werden elders geplaatst. In het voormalige Friesch Museumpand opende Museumhuis Van Eysinga van Hendrick de Keyser in 2018 de deuren, nu is dit een ‘huiselijk’ museum over adellijke wooncultuur. Eerder was dit de fraaie locatie voor het Friesch Museum. Het nu iconische beeld “Famke” van Pier Pander paste er niet in die tijd, maar paste uitstekend in de Uithof Stania State aan de Rengersweg in Oenkerk. De extra museum locatie had zoveel succes, dat de directeur van het Fries museum, dr. Wassenbergh, er een aansporing in vond, om nog enkele kamers op de bovenverdieping van het gebouw voor museumruimte te bestemmen.”
“Friesch eigene”
Er was nog een aanleiding om meer werk naar de museale Uithof Stania State te verplaatsen, ruimtegebrek bepaalde mede wat nog wel op de hoofdlocatie thuishoorde. Het Friesch Museum verzamelt, beschrijft, onderzoekt en toont vooral het ‘Friesch eigene’. Pier Pander maakt volgens de museumdirecteur geen typisch Fries werk, maar hij is van geboorte Fries. Wassenbergh schaart Panders beeld Famke onder de voorwerpen, die in het Friesch Museum tussen andere dingen volkomen verloren gaan. Het mooie beeldje “Famke” van Pander diende op een betere plaats te komen en wel “op de bovenverdieping van Stania-State waar de belangrijkste schilderwerken in de voorkamers ter weerszijden van de al eerder ingerichte Alma Tadema kamer hangen en staan.”
EREPLAATS IN NOORDELIJKE VOORKAMER
In de Noordelijke voorkamer is romantische werk te zien en werk van meesters van de zogenaamde kleine kabinetkunst, hun namen luiden Bakker-Korff, Stroebel, Springer, Mesdag, Roelofs en Israëls. “Tusschen de beide vensters neemt het beeld Famke van Pier Pander een ereplaats in.” De Friese kunstenaar werkte jaren aan zijn ingetogen verbeelding van het naakte meisje Famke. Ze heeft een fijn besneden gezichtje en natuurlijke houding. Het gipsmodel van het staand weergegeven meisje met de armen omlaag en de, op de foto onzichtbare, haarvlecht op de rug heeft altijd in zijn atelier in Rome gestaan. Het marmeren beeld Famke uit 1894 is door zijn weldoenster jonkvrouw Eritia Lycklama á Nijeholt (1845-1902) aangekocht. Op de voorzijde van het lage, vierkante voetstuk staat in laag- of bas-reliëf. “Famke” Het kunstwerk is als bruikleen van het Fries Museum een deel van het jaar te zien in het Pier Pander Museum in de Prinsentuin te Leeuwarden, een perfecte omgeving voor dit werk.*
Tekst :Trynwâldster Gerhild van Rooij, uit Aldtsjerk
Foto’s:
1a. Stania State, deel hoofdentreehek met Stania (foto Gerhild van Rooij)
1b. Zwart-witbriefkaart Pier Pander tempel, Leeuwarden (Historische foto).
1c. Pier Pander (20 juni 1864 – 6 september 1919), Famke, beeld dat in Fries Museum Uithof Stania State heeft gestaan (foto HCL).
*Informatie over Pier Pander Tempel bij het HCL (Historisch Centrum Leeuwarden)
