In Ryptsjerk belichten diverse borden bijzondere locaties en gebeurtenissen uit de regionale geschiedenis. Het informatiebord bij de gedenkbank aan de Binnendyk en een bord aan de straatkant herinneren aan de kinderuitzending in 1945, waarbij kinderen uit het Zuid-Hollandse Vlaardingen naar Ryptsjerk en omgeving kwamen.
Naar de Binnendyk
De gedenkbank is een geschenk van dankbare Vlaardingers. Het monument stond oorspronkelijk in het aan het zuiden van Ryptsjerk grenzende buurdorp Tytsjerk. In knipsels wordt deze locatie vermeld als het bos, bij Toutenburg, het bos van Ypeij, Zwartewegsend en Vijverburg, alle keren opgevat als Ryptsjerk, voorheen Rijperkerk, of omgeving. De in 1947 geplaatste bank kreeg in 1964, een vaste plaats in het huidige Ryptsjerk. De uit natuursteen opgetrokken bank op een boogvormig ondergrond van gebroken natuursteen, staat al zestig jaar in de publieke bestrate inham aan de Binnendyk en is een sobere, monumentale bank met gesloten rugleuning en armleuningen. De bank staat achter twee aan de zijkant door draadhekken begrensde perken waarin binnen lage hagen hortensia’s en bloembollen staan. Vooraan de linker armleuning is een bronzen plaquette bevestigd.
Kinderuitzending 1944 en 2024
Kinderuitzending in Nederland staat anno 2024-2025 voor de georganiseerde verzorging van kinderen buiten de woonplaats voor vakantie of gezondheid. In de oorlogsjaren 1944-1945 had de kinderuitzending naar onder meer Ryptsjerk e.o. tot doel om kinderen van de hongerdood en ander levensgevaar redden. Het Reformatorisch Dagblad van 3 september 2016 (aangepast op 16 november 2020) publiceert op de pagina Binnenland ‘Dwangarbeider zweeg maar liever over narigheid’ van Journalist L. Vogelaar. Hij schrijft: “Vader in Duitsland, moeder in Vlaardingen, zoontje – vanwege het voedselgebrek in het westen – in het Friese Rijperkerk. Dat was de situatie in het gezin Den Breems aan het eind van de Tweede Wereldoorlog.” Er waren meer kinderen uit gezinnen die er door de oorlogsomstandigheden zo voor stonden en in Rijperkerk maandenlang zorg, voedsel en onderdak kregen.
Winter 1944-1945
Het Friesch Dagblad schrijft op 23 juli 1947: ‘Dankbare Vlaardingers. Monumentale bank te Zwartewegsend onthuld’ en stelt: “In de beruchte hongerwinter ’44—’45, toen in Holland de nood op het hoogst gestegen was, vonden een vijftigtal jongens en meisjes van leden van het personeel der Hollandiafabriek te Vlaardingen een gastvrij tehuis bij pleegouders in Rijperkerk en omgeving.” De Hongerwinter van 1944-1945 was niet zo koud als de11Stedenwinters van 1941 en 1942, maar de uitgeputte bevolking werd die winter harder geraakt door de aanhoudende ijskou. Hoe moeilijk het ook was om op dat moment afscheid te nemen, voor kinderen vergrootte de uitzending de kans op overleven. “ Dit (de uitzending) was een hele uitkomst voor de ouders, die niet wisten, hoe ze hun kinderen moesten voeden. Het is daarom heel goed te begrijpen, dat deze Vlaardingers nog steeds de Friese pleegouders zeer dankbaar zijn.”
1946-1947
Op de geraadpleegde databases, online archieven en knipsels staat zowel 1946 als 1947 als het jaar waarin de bank vervaardigd (of ook geplaatst zou zijn). In bovenstaand artikel staat echter: “Om nu die dank in iets blijvends tot uiting te brengen, hebben ze (de Vlaardingse ouders) besloten een monumentale natuurstenen bank te laten maken. Dit is gebeurd, en gisteren (22 juli 1947) vond de onthulling ervan plaats. Ongeveer twaalf uur arriveerde het gezelschap in een grote bus. Na een hartelijke begroeting ging men tezamen, ouders en pleegouders, naar „het bos”, waar de bank een plaatsje heeft gevonden. Hier droeg Ir. Buysen, namens de ouders en de directie de bank over aan de Vereniging Dorpsbelangen te Rijperkerk.”
Trynwâldster Gerhild van Rooij, Aldtsjerk
Foto’s
1. Monument Tweede Wereldoorlog, Herinneringsbank, Binnendijk (26, 30-32, 9256 HM/HK) Ryptsjerk (foto Bert Deelman, Traces of war), 53° 13′ 26″ NB, 5° 55′ 2″ OL.
2. Ir. L. Poldervaart, bronzen plaquette, zie 1 (foto 4en5mei.nl, Fries Verzetsmuseum)
3. Naambord Binnendyk (foto Gerhild van Rooij).
HET TWEEDE DEEL IS HIER TE VINDEN (Ontwerp en uitvoering Gedenkbank met plaquette Ryptsjerk e.o. (2))