De bevrijding van ons land begon in 1944 in het zuiden van Nederland. In 2024 en 2025 gedenkt en viert ons land 80 jaar Vrijheid na de Tweede Wereldoorlog. Klaas Rienewerf is geëerd met de K. Rienewerfstrjitte in Mûnein en hoort tot de eerste Tweede Wereldoorlogsslachtoffers. Zijn oorlogsgraf ligt bij de Mariakerk in Oentsjerk.
KLAAS RIENEWERFSTRJITTE
De K. Rienewerfstrjitte is genoemd naar de op 10 maart 1905 in het zijl- en dijkdorp Visvliet geboren Klaas Rienewerf. Visvliet ligt nu in de fusiegemeente Westerkwartier in Groningen. Op de overlijdensakte van Klaas staat dat geboren in Grijpskerk. Hij is het tweede kind van vier kinderen van Hendrik Rienewerf, kleermaker, en Tetje Hoogstra, zonder beroep. Zijn ouders zijn op 24 augustus 1901 getrouwd in het Groningse Oldehove. Hendrik is op 9 augustus 1877 in het wierdedorp Garnwerd aan het Reitdiep geboren in gemeente Ezinge, vanaf 1990 onder Winsum viel en nu ook Westerkwartier. Hendrik is op 71-jarige leeftijd op 12 november 1948 overleden. Tetje Hoogstra is eerder overleden.
MOLENEND – MÛNEIN
De Klaas Rienewerfstrjitte in Mûnein, begint in het verlengde van de Dokter Kijlstraweg en eindigt na enkele bochten naar links halverwege de Mounewei bij obs It Kruired. In de aangifte van het overlijden van Klaas Rienewerf staat woonplaats Oentsjerk. Klaas woonde met echtgenote en kinderen in het onder Oentsjerk vallende buurtschap Molenend, dat pas in 1948 de status van zelfstandig dorp Molenend, ofwel Mûnein, genoemd naar de voormalige molen of moune. Het dorp heeft geen kerk en kerkhof en het graf van Klaas Riemersma ligt bij de hooggelegen Mariakerk aan de Wynserdijk in Oentsjerk. Klaas was 21 jaar toen hij op 28 oktober 1926 in het Friese dorp Tietjerk met de 20-jarige Hinke de Vries trouwde. Hinke, de dochter van Jan Eelkes de Vries en Eelkje Sjoerds Everts, woonde in het gehucht Molenend onder Oenkerk. Hinke Rienewerf-De Vries en de kinderen hoorden tot de eerste oorlogsweduwen en wezen. Vader Klaas was een van de eerste militaire slachtoffers.
VERKLARING
Het terpdorp Wons lag in de gemeente Wonseradeel en sinds 2011 in de fusiegemeente Súdwest-Fryslân. Mei 1940 is bij de Burgerlijke Stand Wonseradeel het volgende opgetekend: “No 92. Heden twee en twintig Mei negentienhonderd veertig verscheen voor mij, ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Wonseradeel; Koop, Klaas oud dertig jaren, pandekker wonende te Bergum die verklaarde, daarvan uit eigen wetenschap kennis dragende, dat op twaalf mei des … middags te … uur, in deze gemeente te Wons is overleden Rienewerf, Klaas oud vijfendertig jaren, fabrieksarbeider, geboren te Grijpskerk en wonende te Oenkerk, echtgenoot van de Vries, Hinke, zoon van Rienewerf, Hendrik, kleermaker, wonende te Dantumawoude en van Hoogstra, Tetje, overleden; zijnde, verdere gegevens den aangever niet bekend. Waarvan akte, welke is voorgelezen.” In de kantlijn links, staat nog de aantekening: de doorhaling van vier gedrukte woorden goedgekeurd, K.P. Koop en J.C.J. Bijlsma (aangever en ambtenaar).
MOBILISATIE
Op 28 augustus 1939 werd de mobilisatie afgekondigd. Mannen die in militaire dienst waren geweest moesten zich de volgende dag in Leeuwarden melden. Ze werden gekeurd en gelegerd, kregen de wapens en ander toebehoren voor het bataljon waarbij ze waren ingedeeld. Het leger trok te voet naar Pingjum (35 km) en moesten in het dicht bij de Afsluitdijk gelegen Wons en buurdorp Kornwerderzand kazematten en prikkeldraadversperringen aanleggen voor de zogenaamde Wonsstelling. Kazematten waren normaal van beton, maar werden nu opgetrokken met door bielzen afgedekte rechtopstaande houten schotten en daaroverheen aarde. Als gevolg van de hoge grondwaterstand konden deze verdedigingswerken met schietgaten erin niet ingegraven worden. Klaas Rienewerf, soldaat in het Regiment infanterie van militair troepenonderdeel ‘M.C.-I-33 R.I.’, wist net als anderen dat de militairen in deze stelling in levensgevaar waren.
WEE-ONS
De Wonsstelling of laatste hindernis voor de Afsluitdijk om de Duitse militairen tegen te houden was een makkelijk doelwit voor luchtbombardementen en granaten en werd “Wee-ons” genoemd. De weilanden voor de frontlijn bij Wons werden onder water gezet, maar in mei 1940 was de waterhoogte van het IJsselmeer te laag en stonden weilanden droog of enkele centimeters onderwater. Zonder goede loopgraven en kuilen vielen de bulten van de stelling in het vlakke landschap vielen van alle kanten op. Als op 11 mei rond 17.00 uur de eerste Duitse verkenningstroepen aankomen worden ze nog door mitrailleurvuur verdreven, maar vanuit de kazematten worden eigen mensen onder sergeant-majoor De Jong (sectie Makkum) beschoten. Het gerucht ging dat er Duitsers in Nederlands uniform zouden binnendringen. Uiteindelijk moesten officieren achter hem aangegaan en hem neerschieten.
SOLDAAT KLAAS RIENEWERF
Op 12 mei 1940 rond 13.00 uur trok de Duitse infanterie met licht geschut vanuit Pingjum via de binnenweg richting Haaijum naar de Wonsstelling. Slechts één kazemat had schietgaten richting Pingjum, de drie andere waren gericht op de betonbrug in Rijksweg 43 vanwaar men de Duitsers verwachtte. De kazemat die Noordelijk kon vuren werd al op anderhalve kilometer door artillerievuur uitgeschakeld en andere kazematten werden snel ingenomen. De Duitsers trokken met drijfzakken over de sloten, Nederlandse soldaten vluchtten het land in naar de achterliggende boerderij. In een sectie stonden een verouderd kanon en pantserafweergeschut (pags) ook verkeerd gericht, maar reservekapitein van der Linden zorgde persoonlijk dat deze zo snel mogelijk in de goede richting werden herplaatst. Het vuur bereikte de gemotoriseerde en fietsende Duitse soldaten die terug vluchtten, ook werden Duitse voertuigen uitgeschakeld. De Duitse militairen kwamen echter steeds met nieuwe versterkingen en zwaarder geschut en in die strijd is soldaat Klaas Rienewerf een arm afgeschoten waaraan hij is bezweken en kon niet terugkeren naar zijn echtgenote en kinderen. De Klaas Rienewerfstrjitte herinnert aan Klaas en aan de ongelijke strijd zoals in de eerste dagen van de Tweede Oorlog en ook op andere plekken in andere tijden.
Trynwâldster Gerhild van Rooij uit Aldtsjerk
Foto ‘s
Oorlogsgraf Klaas Rienewerf, rij 5 vak 22 (000522), bijzondere begraafplaats, Mariakerk, Oenkerk (foto Oorlogsgraven.nl).
Aangifte van de Geboorte van Klaas Rienewerf
Aangifte van overlijden van Klaas Rienewerf
