De Agelaan was eind negentiende eeuw een landelijk gelegen laan tussen het Trynwâldster dorp Oentsjerk en de toenmalige buurt Molenend. De laan ligt onder de later bestrate weg van het Oentsjerkster deel van de Dokter Kijlstraweg.
Aanbesteding in de Leeuwarder Courant van 2 september 1884:
“Aanbesteding- wegen.
Ten Gemeentehuize te Bergum zal op Zaturdag 13 Sept. 1884, n/m. 5 uur, worden aanbesteed het leggen van een STRAATWEG op de reeds gemaakte Aardenbaan van den Kunstweg onder Oenkerk, langs de Agelaan, ter lengte van 2086 meter. Het bestek (vanaf 5 Sept. op franco aanvrage verkrijgbaar ter Secretarie, tegen betaling van 50 cent) ligt van af dien tijd ter inzage in het FRIESCH KOFFIJHUIS te Leeuwarden en in de herbergen van WIERSMA te Oenkerk en van de VRIES te Molenend.
Aanwijzing Woensdag 10 Sept., v/m. 11 uur; zamenkomst in de herberg van WIERSMA te Oenkerk. De inschrijvingsbilletten (op zegel) moeten zijn bezorgd ten Gemeentehuize op den dag der aanbesteding vóór des n/m. 4 uur.
Burgem. en Weth. van Tietjerksteradeel,
DRIJBER.”
De Secretaris, JOH. FALKENA.
Van zompig naar bestraat
De nog onverharde laan van Molenend naar Oenkerk was in de negentiende eeuw niet altijd goed begaanbaar en in de natte periode zompig. In de omgeving van Molenend lag in die tijd moerasland en de Swarte Broek was groter dan in de eenentwintigste eeuw. Veel wegen over land waren in de negentiende eeuw niet of moeilijk begaanbaar in de natte perioden en waren zomerwegen. Aan dat type wegen herinnert ook de naam zomerweg onder Hurdegaryp en bij Burgum. Reizen over wegen op het land en van de ene plaats naar de andere lopen was bij tijden nauwelijks of niet mogelijk. Veel vervoer vond plaats over water, ook melk en hooi werd in die tijd vaak over het water vervoerd. Bestrate wegen waren het jaar rond begaanbaar en maakten het mogelijk om in alle jaargetijden naar bijvoorbeeld de fabriek, kerk, school of familie te lopen.
Boer Age
De naam Agelaan is verbonden met de regionale geschiedenis. Boer Age was boer op It Bûthús gelegen op de hoek van Rengersweg 94 (N361) en het Oentsjerkster begin van de Dokter Kijlstraweg. De naam It Bûthús herinnert aan het agrarisch bedrijf dat tot 1968 in bedrijf is geweest. Het was van oorsprong een Van Sminiapleats en werd later Timmer & Onderhoudsbedrijf, bouw- en hobbycentrum It Bûthús met bouwmaterialen, gereedschap, hang- en sluitwerk, elektra en tuinmaterialen, met als logo een halfrond stalraam omgeven door Friese geeltjes. Inmiddels is aan de achterzijde van de boerderij woon- en cadeauwinkel Ka en KO gevestigd. Het monumentale boerderijpand is van de weg af te zien achter de beukenhagen, Het vormt een visuele verbinding met Age, de eerste naamgever van de Dokter Kijlstraweg.
Lange straatweg of Mûneinster strjitwei
De Agelaan werd na het bestraten wel de Lange straatweg genoemd, als verwijzing naar het verharden ofwel bestraten van deze weg vanuit het dorp Oenkerk, nu Oentsjerk, naar de buurt Molenend, sinds 1948 het zelfstandig dorp en officieel Mûnein. Naast de namen Agelaan en Lange straatweg is de Friestalige naam Mûneinsterstrjitwei in gebruik geweest voor deze weg. Deze naam verwijst eveneens naar het bestraten, en ook nog naar de bestemming Mûnein vanuit Oenkerk gezien het uiteinde van de weg die Oentsjerk en Mûnein verbond.
Dokter Kijlstraweg
In Mûnein begint de nummering van het Mûneinster deel van de dokter Kijlstraweg bij de Tsjerkewei. In 1948 kreeg Molenend de dorpsstatus, maar twee jaar eerder, in 1946, kreeg de Agelaan al de huidige naam Dokter Kijlstraweg. De naam verwijst naar twee generaties huisartsen, die praktijk aan huis hielden op de hoek Rengersweg 92 en dokter Kijlstraweg gelegen Uniastate. Het in 1806 vernieuwde pand is sinds 1992 een particuliere woning, een bord van Dorpsbelang herinnert aan de geschiedenis van de naamgevers van de weg. De Dokter Kijlstraweg die tussen It Bûthús en de Uniastate verwijst in de naam niet meer naar de boerderij van Age of het agrarisch land aan het begin van de weg. De bijnaam lange straatweg verwees in het plattelandsdorp Oentsjerk naar de historische verharding van de laan anno 1884. Die naam verdween ook, verharde wegen waren gewoon geworden. De vier officiële en onofficiële namen Agelaan, Langestraatweg, Mûneinsterstrjitwei en Dokter Kijlstraweg zijn verbonden met verschillende perioden vanaf ver voor 1884. De laan of weg veranderde in de tijd wel van naam en uiterlijk, maar verbindt nog altijd de huidige dorpen Mûnein en Oentsjerk.
Trynwâldster Gerhild van Rooij
FOTO’S
1. Straatnaambord Dokter Kijlstraweg, Uniastate, Rengersweg 92, Oenkerk (foto Gerhild van Rooij).
2. Dokter S. H. Kijlstra en gezin rond 1880 voor Uniastate (detailfoto informatiebord Dorpsbelang Oenkerk, Gerhild van Rooij).
3. Rengersweg 94, Oenkerk, Boerderij It Bûthús, jaren zestig. (Eerdere eigenaren onder anderen Faber en Van der Meer (archieffoto)
4. Unia state op sepia fotokaart ’Oenkerk’, circa 1900-1920, tekst in marge voorzijde: Uitgever S. D. le Fèbre, Hoornsterzwaag. No 5232. In handschrift J. Schaap, (foto uit Archief J. van Huizen).
5. Knipsel ‘”Aanbesteding – Wegen” (september 1884, Leeuwarder Courant).
6. Stalraam in logo
