Wilde geraniums staan volop in de statige parken en particuliere tuinen, een bak vol ‘gewone’ rode geraniums aan een lantaarnpaal op de Rengersweg valt van ver op, evenals geraniums onder bovenramen op de Canterlandse weg. Geraniums zijn ook kamerplanten, maar Achter de geraniums zitten staat niet voor een kleurrijke omgeving maar voor noodgedwongen inactiviteit.
Overbodig
De populaire winterharde tuin- en potplanten zijn ook als kamerplanten makkelijk te verzorgen. De lange bloeitijd vraagt nauwelijks extra inspanningen en ook binnenshuis kunnen geraniums overgehouden worden. Het spreekwoordelijk (binnenshuis) Achter de geraniums zitten staat voor noodgedwongen maar thuis blijven. Het is meestal het gevolg van ziekte, uitputting, invaliditeit, ouderdom, werkloosheid, trauma’s, intensieve mantelzorg, wanen en een daardoor ontstaan gebrek aan energie om initiatief te nemen. Weinig het huis uitgaan hoort vaak bij het maatschappelijk of persoonlijk overbodig of nutteloos voelen.
Burgerlijk
In het ‘Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans’ van Marc De Coster staat dat de spreekwoordelijke “Geraniums worden geassocieerd met alles wat burgerlijk is.” Burgerlijk staat hier voor kleingeestig of bekrompen en een beperkt of beperkend levensbeeld tegenover een grootser leven met een bredere horizon dat meer ruimte biedt voor avontuur en nieuwe impulsen en onverwachte ervaringen. Burgerlijk staat ook voor ingekapseld zijn in een netwerk van regels en vaak ook opvattingen en verwachtingen van buitenaf. Burgerlijk leven wordt wel gezien als alleen binnen voorspelbare comfortzones leven en zonder grote inspanningen en eigen initiatieven maar in een vast spoor blijven doorgaan, ook als dat geen nieuwe energie geeft.
Zondagen
Een oorsprong van de uitdrukking wordt niet gegeven. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) noemt dat het vermoeden dat het burgerlijke imago van de geranium een rol heeft gespeeld bij het ontstaan. In woordenboeken staan nog achter de kachel blijven, ‘thuisblijven en niets ondernemen’ en achter de (toon)bank raken of liggen, voor ‘vergeten worden, niet meer meetellen’. Niet vermeld is of de twee uitdrukkingen van invloed zijn geweest op het ontstaan van het bekendere achter de geraniums zitten. De geraniums-versie wordt meestal ontkennend gebruikt, bijvoorbeeld ‘niet van plan zijn achter de geraniums te blijven zitten.” De vroegste vindplaats van dit figuurlijk gebruik komt uit Friesland, uit de Leeuwarder Courant van 1937: “Men moet ons maar eens duidelijk maken waarom men een beter christen is als men Zondagmiddag achter zijn geraniums in de huiskamer blijft zitten dan wanneer men zich overgeeft aan het genot van een vaartocht (met eigen jacht!).” Die vaartocht kan natuurlijk ook een ritje voor het plezier zijn, op de fiets of met een ander voertuig, of een wandeling door de statige parken en bossen waar wilde geraniums ook langdurig maar iets bescheidener wat betreft de bloemen kleur brengen. De gecultiveerde en ‘wilde’ geraniums staan beide in tuinen en horen beide tot de ooievaarsbekjes, maar de wilde staan niet achter de ramen.
Trynwâldster Gerhild van Rooij, tekst
Bronnen zie tekst en diverse historische en nieuwe woordenboeken.
Foto’s
1. Geraniums rond lantaarnpaal, Rengersweg Oentsjerk (2025, foto Gerhild van Rooij).
2. Wilde geraniums, Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk (2025, GBV).
3. Geraniums onder ramen, Canterlandse weg, Gytsjerk (2025, idem).
