Rietpluimen zwaaien langs wegen, land en water, de storm gaat verder
De herfst is ingetreden, het is het jaargetijde waarin de grijsgroene spits toelopende bladen en de stijf rechtopstaande stengels van riet steeds meer kleuren krijgen. Het is een prachtig gezicht om dichtbij of van veraf te zien hoe het 1 tot 3 meter hoge riet in de wind of een storm beweegt. De silhouetten van de stengels met de 1 tot 3 cm brede bladen en hun 15 tot 40 cm lange, sterk vertakte, purperkleurige of bruinachtige pluim staan rechtop of bewegen mee.
Bij harde wind of storm slaan ze neer en over elkaar heen. De afwisseling van almaar weer opveren en neerslaan lijkt op een siddering die zich door de lange rijen rietpluimen verplaatst.
Meebuigen en rietpennen
Het gezegde ‘Wees als riet, breek niet, maar buig mee’ wordt vaak als raad meegegeven bij onvermijdelijke stormachtige periode in het leven van een persoon om zich niet omver te laten blazen door omstandigheden of de buitenwacht. Het meeste waait over en met wat niet overwaait moet je je kunnen verhouden om niet ten onder te gaan en te overleven. Wanneer de windvlagen voorbij gegaan zijn en de stormen zijn uitgewoed staat de pluim van een riethalm weer rechtop of hangt deze weer over aan de top. Veel botanische en landschapsschilders en tekenaars hebben dit weergegeven. Tekenaars hebben voor hun tekeningen met Oost Indische inkt of het bruine bister wel uit riet gesneden pennen gebruikt. In tekeningen en etsen zijn ook details weergegeven zoals de harige rietaartjes die maar tot 1,5 cm lang zijn, met twee tot zes bloempjes of de vrucht van riet, die een graanvrucht is. Riet bloeit vanaf juli, soms al eind juni en wanneer het nog zomer is en tijdens de herfst meestal tot in oktober.
Riet
De botanische naam van riet luidt Phragmites australis of Phragmites communis. De plant hoort tot de grassenfamilie of Poaceae en staat door de hele Trynwâlden heen. Riet omkraagt onder meer grote delen van de Ie, De Moark, Aldtsjerkster Mar, Alddiel en langs de Aldtsjerkster, Ryptsjerkster, Readtsjerkster en Tytsjerkster fearten, de Wynserdyk, Swarte Broek, Koarte Suwei en vanuit de havens in Aldtsjerk, Gytsjerk en Mûnein kijk je uit over riet in agrarisch land en natuurgebieden. De plant staat langs het schaatsgebied de Ryptsjerker polder en bij de ijsbanen van de Trynwâldster dorpen en op de statige parken van Heemstra, Stania, de Klinze en Vijversburg is riet deel van de flora. Riet breidt zich uit door zaad, wortelstokken en uitlopers, dit zijn de op de knoop van bovengrondse horizontale stengels ontstane nieuwe planten. Riet heeft op de grens van de bladschede en de bladschijf een tongetje of ligula in de vorm van een krans van haren.
Roeien en een kluitje in het riet
Riet hoort bij de Trynwâlden en biedt vele insecten en vogels beschutting. Je niet met een kluitje in het riet laten sturen, betekent je niet met een smoesje of nietszeggend antwoord laten afschepen, niet licht verlegen staan en voor geen klein geruchtje vervaard zijn. De uitdrukking met een kluitje in het riet sturen komt letterlijk van een vogel die zich in of nabij riet bevindt verschalken, door een kluitje (aarde) in het riet te gooien, waarna de nieuwsgierige geworden vogel gaat kijken of er prooi te halen valt maar daardoor huist gemakkelijk prooi wordt voor de jager. Een andere verklaring volgens ENSIE luidt: ‘kluitje’ zou kleinigheid betekenen en ‘in het riet’ op zij, van zich af, zoals iemand met een kleinigheid van zich laten gaan, afschepen. De derde lezing is in dat ‘kluitje’ een verbastering is van het oude woord ‘kloetje’, roeispaan is. Een kluitje is dan één roeispaan en met maar een roeispaan komt een bootje makkelijk in het riet of juist niet makkelijk meer uit het riet.
Trynwâldster Gerhild van Rooij, tekst
Foto´s
1. Riet bij avond op Blommenpad links achter Rengersweg, Oentsjerk (foto Gerhild van Rooij, op 22.9.2025).
2. Riet rond ijs, vijver in oude deel van Vijversburg, Tytsjerk (foto Gerhild van Rooi, op 27.12.2021).
3. Vliegend vanuit riet, Aldtsjerk richting Bartlehiem (foto vanaf water, Gerhild van Rooij, op 19.9.2024).
