Pompeblêden of de ronde en hartvormige bladen van de gele plomp zijn als symbool al eeuwen met de Friese taal verbonden. Ze passen bij 21 februari, de jaarlijkse Ynternasjonale Memmetaaldei.
Fries
Er staan nog altijd zeven rode hartvormige pompeblêden verspreid over de drie witte schuine banen tussen de vier blauwe banen van de vlag van de provincie Fryslân. Geografische grenzen en namen mogen veranderen, het Fries wordt gekoesterd. De taal wordt geboekstaafd en onderzocht, is een levende taal en de tweede officiële taal van ons land. Anno 2024 ligt West-Friesland in de kop van Noord-Holland en liggen er in Duistland OstFriesische gebieden. Het Nederlandse Friese gebied beslaat de provincie Friesland. De gele plomp is in de hele provincie te vinden, in sloten, vaarten en rivieren zoals de Ee bij Wyns, in stadsgrachten of grachten van buitenplaatsen en in meren en plassen. De vele drijfbladeren van de plomp bewegen mee met het wateroppervlak en glinsteren in de zon, ze trekken kikkers aan en wanneer de knoppen zich op de boven het water uitstekende stelen ontvouwen tot de opvallende botergele bloemen komen daar veel insecten op af. Het is een prachtig gezicht wanneer de bladen en bloemen van de Gele plomp of Nuphar latea grote oppervlakten bedekken. Ik raak er niet op uitgekeken.
Hart van pompeblêden.
De zestiende eeuwse geleerde Suffriudus vatte het aantal van zeven hartvormige pompeblêden op de vlag op als symbool voor de Friese Zeelanden. De Zeelanden zijn een van de geografische indelingen van het oudere uitgestrekte gebied waar Friezen woonden en waarvan de namen varieerden. In 1417 waren de zeven aan de zee grenzende landen bekend onder de namen West-Friesland, Westergo (later wel Westlauwers Friesland genoemd), Oostergo (Oostlauwers Friesland), Stellingwerven en Drenthe, De Ommelanden en stad Groningen, Oost-Friesland, Buthadingen. Andere indelingen noemen in plaats van enkele van die namen Wutsen en Hadeln, en Dithmarschen. Friese gebieden waren nog uitgestrekter, van Vlaanderen tot aan de Duitse Kust, maar vallen niet allemaal binnen de zeven genoemde gebieden.
Pompeblêden
Pompeblêden zijn een sterk Fries merk en worden ingezet ter promotie van veel verschillende Friese streekproducten en bijvoorbeeld gebouwen, horeca en andere bedrijven, scholen en sportverenigingen. Kunstenaars en ontwerpers spelen ermee in hun werk. De ‘gele plomp hartenbladen’ komen terug in toeristische hebbedingetjes tot in meubels, naamborden en veel grafische producten. In Wyns staat op de oever aan de Dokkumer Ee een voorbeeld van een ontwerp met dit Friese symbool. Het is een bijzondere strak vormgegeven meerpaal, met een kop in de vorm van een plompeblêd. De meerpaalkop glinstert bij maanlicht waardoor de vorm van het blad prachtig uitkomt. Overdag steekt die kop witzilver af tegen het groene gras en de donkere band en ondergrond, ‘Fryslân boppe’.
Tekst en foto’s
Trynwâldster Gerhild van Rooij uit terpdorp Aldtsjerk.
1. Friese pompeblêd Meerpaal bij Wyns, nabij wandelpad richting Leeuwarden
2. Zeven rode pompeblêden op de Friese Vlag.
3. Friese Meerpaal op oever van de Dokkumer Ee bij Wyns.
