Rozengeur en maneschijn of een pad dat over rozen gaat, rozen worden al millennia in vele culturen bezongen en worden kunstzinnig weergegeven in vele technieken, materialen en stijlen. Rozen horen wereldwijd tot de meest geschonken bloemen als teken voor geluk, liefde en romantiek en zijn bij bijzondere gelegenheden, wereldse of religieuze vieringen vaak deel van de decoratie.
ROZEN
Rozen hebben sinds de achttiende eeuw veel meer bladen dan de zeer oude enkelvoudige wilde roos. Er zijn rond 40 miljoen oude fossiele rozenblaadjes gevonden in Californië. Wilde rozen zijn in de oudheid al gekweekt vanwege de schoonheid en verfijnde geur van de bloemen en voor culinair gebruik. Rozen zijn gekweekt voor schoonheidsmiddelen en medicinaal gebruik en volgens de Romeinen hield rozengeur ziekten op afstand. De roos is nu bekend als tweevoudig symbool, werelds en hemels. Binnen het Christendom staat de roos voor leven, dood, liefde, lijden, geloof, eeuwigheid, het volmaakte, de hemelse of goddelijke kracht. De roos is verbonden met Maria, Christus en een aantal heiligen en is ook een meerzijdig symbool in andere religies. Naast wilde rozen zijn er gecultiveerde rozen. Een roos als snijbloem. Rozen staan op grafstenen symbool voor liefde en verdriet.
GEKNAKT
Links naast het entreepad naar de kerkdeur staat tegen een grotere steen nog een kleinere grafsteen. De steen met gezwarte contour dateert van 1964 en stijgt op vanaf een punt zoals een hart of bloemknop met licht bolle zijkanten. Boven heeft de asymmetrische bovenzijde vanaf links twee kortere diagonale boogjes gevolgd door een langere horizontale neergaande boog en daaronder een rozentak met bladen tot twee derde naar rechts. De tak eindigt met een geknakt roosje, symbool voor een gebroken leven en voor liefde. Voor ‘ons aller lieveling’, staat er op dit hart voor een kind dat hier enkele maanden heeft mogen leven. De roos heeft geen doornen, een teken van een volmaakte roos.
DOORNLOZE ROZEN
De afwezigheid van doornen staat in de funeraire symboliek voor onschuld en verwijst naar een volmaakte wereld. Volgens het eerste Bijbelboek Genesis groeiden er in de Hof van Eden, de paradijstuin waar Adam en Eva voor de zondeval leefden, alleen maar rozen zonder doornen. Maria, de moeder van Jezus, was zonder erfzonde en wordt de roos zonder doornen of de mystieke roos genoemd. Rond de Pauluskerk in Aldtsjerk zijn meerdere grafstenen uit de negentiende en twintigste eeuw met in hoog- of laagreliëf uitgevoerde rozen waaronder drie steles. Deze staande grafstenen, staan nabij het perk van de adellijke familie Van Sminia. Uit het gezwarte kader rond het tekstvlak stijgt bij alle drie stenen een ronding op met vanuit de kaderhoek links een gezwarte en sierlijke naar rechts gebogen rozentak. De asymmetrische boogvorm verwijst naar treuren en over de geliefd, dode persoon heen buigen, zoals een treurberk of treurwilg buigen. Ook ouders buigen over een kind en andersom kan ook, en buigen over andere familie of geliefden. Aan de onderzijde van elke rozentak met bladen, zonder doornen hangt een gecultiveerde meer-bladige treurroos omlaag. De roos en de mens groeien naar boven naar het licht en net aan die bovenzijde van de gecultiveerde rozentak zijn drie vertakkingen afgekapt, als symbool voor het afgesneden aardse leven.
Trynwâldster Gerhild van Rooij, Aldtsjerk
Foto’s
1 Hangende enkelvoudig witte roosjes (foto Gerhild van Rooij).
2 Detail zilverkleurig geabstraheerde roos, grafsteen, Aldtsjerk (foto Gerhild van Rooij).
3 Roos aan gebogen, afgekapte tak, een van drie steles, Aldtsjerk (foto Gerhild van Rooij).
4 Detail kleine geknakte roos (foto Gerhild van Rooij).
